5.Sınıf Sosyal Bilgiler 5.Ünite Üretim, Dağıtım ve Tüketim
5.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ
KİTAP ÇEKİLİŞLERİNİN YAPILACAĞI GRUBUMUZA KATILMAK İÇİN TIKLAYINIZ
5.ÜNİTE ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM
ÇEVREMİZDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
İnsanlar, yaşayabilmek için çeşitli işler yaparlar.
Hayvanlardan ve topraktan yararlanırlar, ticaretle uğraşırlar veya çeşitli iş yerlerinde çalışırlar. Bunlara ekonomik faaliyet denir.
Bir bölgedeki ekonomik faaliyetleri o bölgenin coğrafi yapısı, yer altı ve yer üstü zenginlikleri, iklimi, ulaşım yolları belirler.
Bölgede tarıma elverişli toprakların olması o bölgede tarım yapılmasına imkân sağlar.
Bölgede yetiştirilen ürünleri de o bölgenin iklimi belirler, ekonomik faaliyetleri, ulaşım yolları, ticaret ve turizmi etkiler.
YAŞADIĞIM YERDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Marmara Bölgesi’ndeki Ekonomik Faaliyetler
Tarım: Marmara Bölgesi’nde verimli ova ve platoların bulunması, arazinin düz yapıda olması ve sulama imkânlarının gelişmiş olması bölgede tarımın gelişmesini sağlamıştır.
Ayçiçeği, pirinç, zeytin, fındık, mısır ve buğday bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir.
Hayvancılık: Hayvancılık, Marmara Bölgesi’ndeki önemli ekonomik faaliyetlerden biridir.
Bölgede kümes hayvancılığı ile süt ve süt ürünleri elde etmek için yapılan mandıracılık oldukça gelişmiştir.
Ayrıca Bursa ve Bilecik çevresinde ipek böceği yetiştirilir. Marmara Bölgesi’nde boğazlarda balıkçılık yapılır.
Sanayi: Marmara Bölgesi’nde ulaşım imkânlarının gelişmiş olması, bölgenin ham madde kaynağı bakımından zengin olması, işgücü kaynağının ve tüketici nüfusun fazla olması bölgeye yapılan yatırımların artmasını ve bölgede sanayinin gelişmesini sağlamıştır.
Bölgede gıda, et, süt, süt ürünleri ve tekstil sanayi gelişmiştir.
Ayrıca otomotiv, demir-çelik, kimya, metal ve makine, cam-seramik, elektronik ve çimento sanayine ait kuruluşlar yer alır.
Turizm: Marmara Bölgesi doğal güzellikleri, tarihî zenginlikleri ve müzeleri ile turizm açısından çok önemli bir bölgemizdir.
İstanbul’da bulunan Ayasofya Müzesi, Haydarpaşa Garı, Dolmabahçe Sarayı ve Kız Kulesi; Bursa’da bulunan Ulu Camii, İznik Gölü, Ulubat Gölü ve Uludağ;
Çanakkale’de bulunan Gelibolu Yarımadası Millî Parkı ve Truva Antik Kenti bölgede turizmin gelişmesini sağlayan zenginliklerden bazılarıdır.
Madencilik: Marmara Bölgesi’nde Marmara Adası’nda ve Bilecik’te mermer; Balıkesir’de bor; Çanakkale ve çevresinde linyit;
Kırklareli çevresinde doğalgaz çıkarılır.
İÇ ANADOLU BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Tarım, İç Anadolu Bölgesi’ndeki en önemli ekonomik faaliyetlerden biridir. Bölgede tarıma elverişli geniş ova ve platolar yer alır.
Buralarda karasal iklim koşullarına uygun olarak tahıl üretilir.
Buğday, arpa, elma, patates ve şeker pancarı bölgenin önemli tarım ürünleridir.
Hayvancılık: İç Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak koyun ve tiftik keçisi yetiştirilir.
Ayrıca Sivas ve Kayseri etrafında büyükbaş hayvancılık yapılır.
Turizm: İç Anadolu Bölgesi’nde turistlerin ilgisini çeken birçok tarihî ve doğal güzellikler yer alır.
Anıtkabir, Kapadokya, Konya’daki Mevlana Müzesi, Hacı Bektaş-ı Veli Müzesi ve kış sporlarının yapıldığı Erciyes Dağı, İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan tarihî ve doğal güzelliklerden bazılarıdır.
Sanayi: İç Anadolu Bölgesi’nde ekonomiye katkı sağlayan birçok sanayi kuruluşu yer alır.
Bölgede un, makarna, bisküvi, şeker, et ve süt ürünleri fabrikaları yer alır.
KARADENİZ BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Karadeniz Bölgesi’nde çay ve fındık gibi bol yağışa ihtiyaç duyan tarım ürünleri yetiştirilir.
Çay ve fındığın yanı sıra tütün, mısır, keten, kenevir ve şeker pancarı bölgenin diğer önemli tarım ürünleridir.
Ayrıca Ormancılık faaliyeti gelişmiştir.
Hayvancılık: Gür çayır ve otlakların yer aldığı Karadeniz Bölgesi’nde büyükbaş hayvancılık yapılır.
Bunun yanı sıra, Bolu’da yapılan kümes hayvancılığı, bölgenin önemli ekonomik faaliyetlerindendir.
Karadeniz’de bol miktarda balık bulunur. Doğu Karadeniz bölümünde Arıcılık faaliyeti de yapılır.
Madencilik: Bölgede Zonguldak çevresinde çıkarılan taş kömürü, bölgenin en önemli yer altı zenginliklerindendir.
Ayrıca Artvin Murgul’da ve Kastamonu Küre’de bakır çıkarılır.
Taş kömürü çıkaran maden işçileri
Turizm: Karadeniz Bölgesi’nde, birçok tarihî eser ve doğal güzellik bulunur. Trabzon’da bulunan Sümela Manastırı, Amasya’daki Kral mezarları ve Safranbolu Evleri Karadeniz Bölgesinde yer alan tarihî güzelliklerdendir. Yayla turizmine elverişli Ayder Yaylası, kış sporlarının yapıldığı Kartalkaya Dağı ve Ilgaz Dağı ise bölgede bulunan bazı doğal güzelliklerdendir.
Sanayi: Bölgede, çay, fındık, fındık yağı, sigara, kâğıt, kereste, balık konservesi ve balık yağı fabrikaları bulunur.
Ereğli ve Karabük Demir Çelik fabrikaları ile Çatalağzı Termik Santrali bölge ekonomisine katkı sağlayan diğer önemli sanayi kuruluşlarındandır.
AKDENİZ BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Bölgede düz ve verimli ovaların yer alması, sulama imkânlarının gelişmiş olması ve ılıman iklim görülmesi, bölgenin tarımsal faaliyetler için uygun olmasını sağlar. Ayrıca ılıman iklim koşulları sebebiyle bölgede seracılık yapılır.
Muz, turunçgiller, mısır, yer fıstığı, pamuk ve gül bölgenin önemli tarım ürünleridir.
Turizm: Akdeniz Bölgesi’nde yer alan tarihî eserler, doğal güzellikler ve plajlar sayesinde bölgede gerçekleşen turizm faaliyetleri gelişmiştir. Antalya’daki Aspendos Tiyatrosu, Manavgat Şelalesi, Alanya’daki Damlataş Mağarası, Alanya Kalesi ve Burdur’daki İnsuyu Mağarası ve Mersin’deki Kız Kalesi yerli ve yabancı turistlerin ilgilisini çeken yerlerden bazılarıdır.
Hayvancılık: Akdeniz Bölgesi’nde yaygın olarak kıl keçisi ve koyun yetiştirilir.
Madencilik: Krom ve kükürt, Akdeniz Bölgesi’nde ekonomiye katkı sağlayan yer altı zenginlikleridir. Adana Aladağ’da krom,Isparta Keçiborlu’da kükürt çıkarılır.
Sanayi: Tarıma bağlı olarak gülün işlendiği gülyağı ve gül sabunu fabrikaları; pamuğun işlendiği dokuma fabrikaları
Mersin’de bulunan petrol rafinerisi ve İskenderun’da bulunan demir çelik fabrikası bölgenin önemli sanayi kuruluşlarındandır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile bölgedeki verimli araziler sulanmaya başlamıştır.
Bu sayede bölgede yetiştirilen tarım ürünü çeşidi ve miktarı artmıştır. Pamuk, Antep fıstığı ve kırmızı mercimek bölgenin en önemli tarım ürünleridir. Ayrıca bölgede arpa, nohut ve karpuz da yetiştirilir.
Madencilik: Güneydoğu Anadolu Bölgesi; Batman, Diyarbakır ve Adıyaman’da bulunan petrol yatakları ile ekonomiye büyük katkı sağlar.
Ayrıca fosfat, krom ve manganez bölgenin diğer önemli yer altı zenginliklerindendir.
Hayvancılık: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bozkır bitki örtüsü nedeniyle koyun yetiştirilir
Sanayi: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde petrol rafinerisi, tekstil fabrikaları, et, süt ve süt ürünleri fabrikaları bulunur
Turizm: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, tarihî eserler ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengindir. Hasankeyf, Balıklı Göl, Mardin Evleri ve Nemrut Dağı Millî Parkı bölgenin tarihî ve doğal güzelliklerinden bazılarıdır.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Yükselti ve iklim nedeniyle tarım gelişmemiştir. Ovalarda arpa ve buğday gibi tahıllar üretilirken Malatya yöresinde kayısı üretimi yapılır.
Hayvancılık: Hayvancılık, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki en önemli ekonomik faaliyettir. Bölgede Erzurum-Kars yöresinde büyükbaş hayvancılık, bozkırların yer aldığı ovalarda küçükbaş hayvancılık yapılır.
Bol çiçekli yaylaların bulunduğu Erzurum – Kars platosunda, Hakkâri ve Bitlis’te arıcılık gelişmiştir.
Madencilik: Maden çeşitliliği ve rezervi bakımından en zengin bölgemizdir. Demir, krom, kurşun, çinko ve linyit bölgenin önemli yer altı zenginliklerindendir.
Sanayi: Yer şekilleri ve iklim koşulları elverişsiz olduğu için sanayi yeterince gelişmemiştir. Bölgede et ve süt ürünleri fabrikaları, şeker ve kayısı işleme fabrikaları bulunur.
Linyit yataklarına bağlı olarak Termik santralleri ve hidroelektrik santralleri kurulmuştur.
Turizm: Tarih ve kış turizmi gelişmiştir. Palandöken Kayak Merkezi, Van Gölü, Ağrı Dağı, İshak Paşa Sarayı, Ani Harabeleri ve Akdamar Kilisesi bölge ekonomisine katkı sağlayan önemli turistik yerlerdendir.
EGE BÖLGESİ’NDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım: Ege Bölgesi’nde ekonominin temelini oluşturur. İklim yeryüzü şekilleri ve su kaynakları nedeniyle tarım gelişmiştir.
Zeytin, pamuk, üzüm, incir, tütün ve turunçgiller yetiştirilir. Bölgenin iç kesimlerinde ise karasal iklim görülmesine bağlı olarak haşhaş, şeker pancarı, buğday ve arpa üretimi yapılır.
Hayvancılık: İzmir, Manisa ve Denizli gibi büyük kentlerinde kümes hayvancılığı yapılır. Ayrıca Muğla çevresinde kıl keçisi, iç kesimlerde ise koyun yetiştirilir.
Madencilik: Linyit, tuz, cıva ve mermer gibi yer altı zenginliklerine sahiptir. Linyit, ülkemizde en fazla Ege Bölgesi’nden çıkarılır.
Turizm: Ege Bölgesi’ndeki en önemli ekonomik faaliyetlerinden biridir. İzmir’de bulunan Efes Antik Kenti, dünyaca ünlü Pamukkale Travertenleri, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, Marmaris ve Çeşme’de bulunan plajlar; turizmin gelişmesini sağlayan zenginliklerden bazılarıdır.
Sanayi: Bölgede yetiştirilen tarım ürünlerine ve çıkarılan yer altı zenginliklerine uygun sanayi kuruluşları yer alır.
Petrol rafinerisi, tekstil, seramik, kâğıt, otomotiv, çimento, şeker ve gübre fabrikaları bu sanayi kuruluşlarından bazılarıdır.
Ayrıca bölgede linyit yataklarının fazla olmasına bağlı olarak termik santraller bulunur.
Manisa – Soma’da, Muğla – Yatağan’da, Kütahya – Tunçbilek’te bulunan termik santraller bunlardan bazılarıdır.
EKONOMİK FAALİYETLERİN MESLEKLERE ETKİLERİ
Bir kişinin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli işe Meslek denir. Ülkemizde ekonomik faaliyetlerin çeşitli olması ve insan ihtiyaçlarının çeşitliliği birbirinden farklı pek çok mesleğin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Anadolu toprakları dünyanın en eski yerleşim alanlarındandır. Verimli topraklar ve uygun iklim koşulları ülkemizde tarımın gelişmesini sağlamıştır. Böylece çiftçilik Anadolu’da ilk gelişen mesleklerden olmuştur.
Kırsal kesimlerde daha çok tarımla ilgili meslek grupları gelişmiştir. Çiftçiler, ziraat teknisyenleri, ziraat mühendisleri, veterinerler, tarım işçileri tarım alanında çalışan başlıca meslek gruplarını oluşturur.
Halı ve kilim dokumacılığı, bakır işlemeciliği, topraktan kap kacak yapımı da ilk meslekleri arasındadır.
Büyük yerleşim merkezlerinde ise daha çok, kalabalık nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak meslek grupları vardır.
Öğretmen, polis, avukat, doktor, hemşire, hâkim, savcı, memur, bankacı, eczacı vb. görevleri yürüten kişiler ham madde işleyerek üretim yapmazlar. Bu meslek grupları hizmet üreterek geçimlerini sağlarlar.
Günümüzde hizmet üreten birçok meslek gruplarını söyleyebiliriz.
Bunlardan bazıları şunlardır: Aşçı, garson, taksi şoförü, kuaför, pilot, rehber, postacı, kameraman, bilgisayar mühendisi, kasap, makinist, manav,
dalgıç, teknisyen gibi.
ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM
Ekonomide üç temel faaliyet alanı vardır.
Bunlar üretim, dağıtım ve tüketimdir.
YENİ FİKİRLER GELİŞTİRELİM
Yetiştirilen ürünleri değerlendirip yeni üretim alanları oluşturan kişilere girişimci adı verilir.
Girişimci insanlar var olan ürünleri değerlendirmek için yeni iş alanları açar. Yeni mesleklerin ortaya çıkmasında etkili olurlar.
Girişimcilik, bir işi en başından başlayarak en üst seviyeye taşımaktır. Bu süreçte girişimcilerin doğru adımları atması gerekir.
Bu adımları sıralarsak;
– Ne üreteceğine karar verme
– Üretim yerine karar verme
– Hazırlıklarını tamamlama
– Üretime geçme
EKONOMİ İÇİN YENİ FİKİRLER
Üretime katkı sağlamak için hepimizin yapabileceği birtakım faaliyetler vardır. Üretime katkı sağlamak için yalnızca belirli bir alanda çalışmamız gerekmez.
Doğal kaynaklarımızı israf etmeyerek, eskiyen ve kullanılmayan malzemeleri geri dönüşüm ile değerlendirerek de üretime katkı sağlayabiliriz. Bunun yanında;
– Enerji kaynaklarımızı verimli kullanarak enerji üretimine,
– Atık kâğıtları, kâğıt kumbaralarına atarak kâğıt üretimine,
– Cam şişeleri, geri dönüşüm kutularına bırakarak cam üretimine katkıda bulunabiliriz.
Bu faaliyetlere ek olarak yeni fikir ve projeler üretebiliriz. Bu fikirlerimizi çevremizdekiler ile paylaşarak onları bilinçlendirerek de üretime katkı sağlayabiliriz.
BİLİNÇLİ TÜKETİCİ
Satın aldığımız herhangi bir üründe bir sorunla karşılaşırsak ürünü değiştirme veya onarımını isteme hakkımız vardır.
Bu hakkımızı kullanabilmemiz için ürünü satın alırken aldığımız fiş veya garanti belgesini satıcıya göstermemiz gerekir.
Fiş veya garanti belgesi ile satıcı firmaya başvurduğumuz zaman sorunun çözümüne yönelik işlemlerin yapılması gerekir.
Eğer satıcı firma sorunla ilgilenmez veya olumlu bir sonuç vermezse bu defa sorunumuzu üretici firmaya bir şikâyet mektubu ile bildirebiliriz.
Bu mektuba cevap gelmez veya yine istediğimiz sonucu alamazsak bu defa da haklarımızı yasal yollarla arayabiliriz.
Ülkemizde tüketicilerin haklarını koruma amacıyla kanun düzenlenmiştir. Bu kanun gereği illerde ve ilçelerde tüketici haklarından sorumlu hakem heyetleri bile vardır.
Ayrıca tüketici hakları konusunda bize yardımcı olan tüketici dernekleri 17ve Alo Tüketici hattı var. (Alo 175)
Aldığımız ürünlerle ilgili bir sorunla karşılaştığımızda bu derneklere başvurabilir veya Alo Tüketici hattını arar ve karşılaştığımız sorundan bahsedebiliriz.
Onlar da bizi aldığımız ürünle ilgili izleyebileceğimiz yol konusunda doğru şekilde yönlendirirler.
Eğer haklarımızı kullanabilmeyi istiyorsak aldığımız ürünün fişini veya garanti belgesini saklamalıyız.
Bir de eğer ürünün kullanma kılavuzu varsa buna uygun şekilde kullanmalıyız.