8.Sınıf İnkılap Tarihi 2.Ünite Milli Uyanış 1.Dünya Savaşı

I. DÜNYA SAVAŞININ SEBEPLERİ

Sömürge Rekabeti: Sanayi İnkılabı sonucunda gelişen sömürgecilik anlayışı ile devletlerin hem sanayileri için gerekli olan ham maddeyi bulmak hem de ürettikleri malları satmak için sömürge arayışına başlamaları.

Almanya – Fransa çekişmesi: Fransa’nın 1871 yılında Almanya’nın eline geçen taş kömürü yataklarıyla ünlü Alsas – Loren bölgesini geri almak istemesi.evdekihocam.com

Balkanlardaki çekişme: İngilizlerin Balkanlarda Rusları serbest bırakması ve Rusya’nın Panslavizm politikası ile Avusturya – Macaristan imparatorluğu içerisinde yaşayan Slav ve Ortodoks asıllı milletleri kendi yanına çekmek istemesi evdekihocam.com

Devletlerarası bloklaşma: Avrupa devletlerinin çıkarları doğrultusunda kendi aralarında bloklaşmalarıdır.

Bunlar;

• ÜÇLÜ İTİLAF (ANLAŞMA) DEVLETLERİ:

İngiltere, Fransa, Rusya.

• ÜÇLÜ İTTİFAK (BİRLEŞME) DEVLETLERİ:

Almanya, Avusturya – Macaristan imparatorluğu İtalya’dır.

SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞMESİ

1.Dünya Savaşı’nı başlatan olay, 28 Haziran 1914’te Saraybosna’yı ziyaret eden Avusturya – Macaristan veliahdının, bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesidir.

Bunun üzerine, 28 Temmuz 1914’te Avusturya, Sırbistan’a savaş ilan etti. Rusya, Sırbistan’ın; Almanya, Avusturya-Macaristan’ın yanında yer aldı. İngiltere ve Fransa’nın savaşa girmesiyle I. Dünya Savaşı resmen başladı. İtalya önce tarafsız kaldı sonra da İtilaf Devletlerinin Batı Anadolu’daki toprak vaatleri nedeniyle İtilaf grubuna katıldı.evdekihocam.com

I. DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ

OSMANLI DEVLETİ’NİN I. DÜNYA SAVAŞI’NA GİRİŞİ

Savaşın başlangıcında tarafsızlığını açıklayan Osmanlı Devleti aynı zamanda seferberlik ilan etti. Bu durum, yakın bir gelecekte savaşa girme ihtimalinin olduğunu göstermekteydi. Osmanlı Devleti ilk ittifak teklifini İtilaf Devletlerine yaptı ancak Rusya’nın olumsuz tavrı ve İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı topraklarını paylaşma düşüncesi nedeniyle İtilaf Devletlerinden olumsuz yanıt aldı.

Bunun sonucunda Osmanlı Devleti Almanya’nın da isteği doğrultusunda İttifak grubunda yer aldı.

ALMANYA’NIN OSMANLI DEVLETİ’Nİ KENDİ YANINDA SAVAŞA KATMAK İSTEMESİNDE;

– Savaşı daha geniş alanlara yayarak savaş yükünü hafifletmek istemesi,

– Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan yararlanmak istemesi,

– Osmanlı halifesinin dinî gücünden yararlanmak istemesi,

– Rusya’ya, Boğazlar yoluyla yardımda bulunulmasını engellemek istemesi etkili oldu.

OSMANLI DEVLETİ’NİN ALMANYA YANINDA SAVAŞA KATILMASINDA;

– Savaşa Almanya’nın yanında girerse önemli kazançlar elde edeceğini düşünmesi,

– Kaybettiği yerleri geri almak istemesi,

-İngiliz, Fransız ve Rus sömürgesi altında yaşayan Müslüman milletleri bağımsızlıklarına kavuşturmak istemesi,evdekihocam.com

– Siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi,

– İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne karşı düşmanca politikalar izlemesidir.

– Osmanlı subaylarının Almanya’ya duydukları hayranlık etkili oldu.

2 Ağustos 1914’te Osmanlı Devleti ile Almanya arasında gizli bir antlaşma yapıldı. Daha sonra Goben ve Breslav zırhlılarının Türk sularına sığındı Osmanlı Devleti gemileri satın aldığını söyleyerek isimlerini Yavuz ve Midilli olarak değiştirdi.

Bu gemiler Karadeniz’e açılarak Rus limanlarını bombalamaları üzerine Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’na resmen girmiş oldu (12 Kasım 1914).

1.DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER

KAFKASYA (DOĞU) CEPHESİ

– Osmanlı Devleti’nin savaştığı ilk cephedir (22 Aralık 1914).

– Bu cephede Osmanlı Devleti, Ruslar ve onları destekleyen Ermenilerle savaştı.

– Cephe Almanların isteği üzerine açıldı.evdekihocam.com

– Cephenin açılma nedeni; Almanya’nın Bakü petrollerini ele geçirmek istemesi; Enver Paşa’nın Orta Asya Türklerini Osmanlı Devleti çatısı altında toplamak istemesi. (Turancılık)

– Savaşı, kış şartlarının ağır olmasından dolayı Osmanlı Devleti kaybetti.

– Sonuçları; Ruslar, Muş, Bitlis, Erzurum ve Erzincan’ı ele geçirdiler; İtilaf Devletleri Çanakkale’yi geçemediler ve Rusya’ya yardım gönderemediler. Bunun sonucunda Rusya’da ihtilal çıktı ve Rusya savaştan çekilmek zorunda kaldı (Brest-Litowsk Antlaşmasını imzalayıp savaştan çekildi (3 Mart 1918).

NOT: Daha sonra bu cepheye komutan olarak atanan M. Kemal, Rus ilerleyişini durdurdu, Muş ve Bitlis’i geri aldı.

KANAL CEPHESİ

– Almanların isteği ile açıldı (14 Ocak 1915).

– Bu cephede Osmanlı Devleti İngilizlerle savaştı.

– Nedeni; Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı geri almak istemesi; Süveyş Kanalı’nı ele geçirip, İngilizlerin Hindistan sömürgeleri ile bağlantısını kesmek istemesi.

– Savaşı, Osmanlı Devleti kaybetti (iklim koşulları, insan ve malzeme yetersizliği nedeniyle).

IRAK CEPHESİ

– İngiltere’nin, Türk kuvvetlerinin Hindistan’ı tehdit etmesini önlemek,

– Bölgedeki petrol yataklarını ele geçirmek

– Rusya ile birleşip bölgedeki Türk kuvvetlerini etkisiz hale getirmek istemeleridir.

– İngiltere, Güney Irak’a ve Aden’e asker çıkardı. Ancak Kutül-Amare adı verilen bölgede Türk kuvvetleri tarafından durduruldu.evdekihocam.com

– Bölgeye yeni kuvvetler gönderen İngilizler Bağdat’ı ele geçirerek Musul’a kadar ilerledi.

SURİYE – FİLİSTİN CEPHESİ

– Süveyş Kanalı’ndan kuzeye doğru ilerleyen İngiltere’yi durdurmak için açıldı. Türk ordusunun başında Alman General Liman Van Sanders bulunuyordu.

Alman generalin başarısız olması üzerine cepheye gönderilen Mustafa Kemal İngiliz kuvvetleri karşısında Türk askerlerini esir düşmekten kurtardı.

– Bu cepheler Mondros Ateşkes Antlaşması ile kapandı.

HİCAZ-YEMEN CEPHESİ

– Nedeni; Osmanlı Devleti’nin İngiliz ve Arapların elindeki kutsal  yerleri ele geçirmek istemesi.

– Osmanlı Devleti, İngiliz ve İngilizler tarafından kışkırtılan bazı Arap kabileleriyle savaştı.

– Bu cephelere yardım ulaştırılamaması sebebiyle Osmanlı Devleti başarılı olamadı

ÇANAKKALE CEPHESİ

– Cephe İtilaf Devletleri tarafından açılmıştır (1915).

– Nedeni; Çanakkale ve İstanbul Boğazlarını alıp İstanbul’u ele geçirmek; Rusya’ya yardım götürmek; Anadolu ve Rumeli arasındaki bağlantıyı kesmek; Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak.

– 18 Mart 1915’teki deniz harekâtında hüsrana uğrayan İtilaf Devletleri 25 Nisan günü Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmasıyla kara muharebeleri başladı. Burada da Türk ordusu tarihin en büyük savunmalarından birisini yaparak düşmana geçit vermedi.evdekihocam.com

– Rusya’ya yardım gönderilemediği için ihtilal çıktı ve Rusya savaştan çekildi (Rusya’da Bolşevik İhtilali çıktı, Çarlık rejimi yıkıldı. 3 Mart 1918’de Brest-Litowsk anlaşması imzalandı ve Rusya savaştan çekildi)

– I. Dünya Savaşı uzadı ve geniş bir alana yayıldı.

– Bulgaristan İttifak Devletleri tarafına geçti.

– Yaklaşık 500 bin insan hayatını kaybetti.

– İtilaf Devletleri amaçlarına ulaşamadılar.

– Mustafa Kemal bu cephedeki başarılarından dolayı tanındı (Kurtuluş Savaşı’nda lider olarak kabul edilmesine neden oldu).

– Türklerin bu cephedeki başarıları diğer devletlere örnek oldu ve bu devletler bağımsızlık mücadelesi başlattı.

I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONA ERMESİ

1914’te başlayan I. Dünya savaşı dört yıl sürdü. Amerikan kuvvetlerinin savaşa girmesiyle Almanların batı cephesi çöktü. Böylece Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti’nin içinde yer aldığı İttifak Devletleri yenildi.evdekihocam.com

I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA YAPILAN BARIŞ ANTLAŞMALARI

– Versay Antlaşması: Almanya ile İtilaf Devletleri arasında

– Sen Jermen Antlaşması: Avusturya ile İtilaf Devletleri arasında

– Nöyyi Antlaşması: Bulgaristan ile İtilaf Devletleri arasında

– Triyanon Antlaşması: Macaristan ile İtilaf Devletleri arasında

– Sevr Antlaşması: Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır. (10 Ağustos 1920)

ÖNEMLİ! Ancak İtilaf Devletleri I. Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti’ni aralarında nasıl paylaşacaklarına karar veremediklerinden Sevr Antlaşması hazırlanıncaya kadar ön antlaşma olan Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzaladılar.evdekihocam.com

I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI:

– ABD’nin savaşa girmesi ile savaş, İtilaf Devletleri lehine sonuçlanmıştır.

– Milyonlarca insan hayatını kaybetmiş, dünya barışı tehlikeye girmiştir.

– Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti, Rus Çarlığı Alman İmparatorluğu yıkıldı.

– Litvanya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, Türkiye devletleri kuruldu,

– Dünya barışını korumak için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu,

– Dünyaya faşizm, sosyalizm gibi düşünce akımları yayılarak, yeni yönetim şekilleri ortaya çıkmıştır.

– Dünyadaki siyasi ve askeri güç dengeleri değişmiştir.

– Dünya Savaşı’ndan en karlı çıkan devletler İngiltere ve Fransa oldu,

WİLSON İLKELERİ (8 OCAK 1918)

Bu ilkelerin yayınlanma amacı, dünya barışını sağlamak, ülkeler arası mücadelelere son vermektir. Wilson ilkelerine göre;

– Bütün milletler, kendi geleceğine kendisi karar verecektir.

– Dünya Savaşı’nda yenen devletler, yenilenlerden savaş ve toprak tazminatı almayacaktır.

– Dünya barışını tehdit eden silahlanmaya son verilecektir.

– Devletlerarası barışı sağlamak için Milletler Cemiyeti kurulacaktır.

Wilson ilkeleri görünürde dünya barışını sağlamaya yöneliktir. Fakat sömürgeci devletler bu ilkeleri kendi lehlerine çevirmişlerdir. Bunun yanında Wilson ilkelerine uymayarak, kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmişler ve dünya barışını tehlikeye sokmuşlardır.