8.Sınıf İnkılap Tarihi 1. Ünite Kavramlar Sözlüğü

1. ÜNİTE KAVRAMLARI

Alay: Genellikle üç tabur ve bunlara bağlı birliklerden oluşan asker topluluğu.

Ataşe: Bir elçiliğe bağlı uzman, elçilik uzmanı.

Ataşemiliter: Bir ulusun yabancı ülkelerdeki elçiliklerinde görevli askerî uzman.

Anayasa: Bir devletin dayandığı temel esasları ve ana kuruluşunu gösteren belge.

Ayan: Bir şehrin ileri gelenleri. Osmanlılarda çoğu esnaf ailelerden oluşan sınıf.

Azınlık (Ekalliyet): Osmanlı’da Müslüman olmayan topluluklara verilen isim.

Balkanlar: Balkan Yarımadası da denilen, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya, Karadağ, Makedonya, Bosna Hersek, Arnavutluk, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Trakya’yı içine alan bölge.

Batıcılık: Batıyı örnek alma.

Cephe: Üzerinde savaşın sürdüğü bölge.

Çar: Rusya hükümdarlarına verilen ad.

Çok Uluslu: Birden fazla milletin bir arada yaşaması.

Çok Yönlülük: Bir kişinin farklı alanlarda yeteneğe sahip olması, faaliyet göstermesi.

Diplomasi: Uluslararası ilişkileri düzenleyen antlaşmalar bütünü.

Duyun-u Umumiye: (Genel Borçlar İdaresi) 1881’de Osmanlıdan borçlarını tahsil edebilmek için kurulan uluslararası haciz heyeti.

Emperyalist: Emperyalizm yanlısı olan, yayılmacı, yayılımcı.

Emperyalizm: Bir milletin sömürü temeline dayanarak başka bir milleti siyasi ve ekonomik egemenliği altına alıp yayılması.

Etnik: Herhangi bir kültüre ait olma.

Ferman: Padişahlar tarafından herhangi bir konuda yayımlanan yazılı emir, kanun.

Gayrimüslim: Müslüman olmayan.

Geleneksel: Eski yöntemlerle yapılan.

Harp Okulu: Türk Silahlı Kuvvetlerine subay yetiştiren yüksekokul, harbiye.

Hitabet: Etkili ve güzel söz söyleme sanatı.

İdadi: Lise derecesindeki okul.

İdealistlik: Bir ideale, bir davaya, bir ülküye bağlı olan; kendini ona göre yönlendiren.

İhtilal: Bir ülkenin, siyasal, sosyal ve ekonomik yapısını veya yönetim düzenini değiştirmek amacıyla kanunlara uymaksızın cebir ve kuvvet kullanarak yapılan geniş halk hareketi.

İleri Görüşlülük: İleride olabilecekler hakkında varsayımlarda bulunabilme becerisi.

İlhak: Egemenliği altına alma.

İttihat: Birlik.

İttihat ve Terakki: 1889 yılında kurulan ve meşrutiyet yönetiminin tekrar kurulmasını amaçlayan cemiyet.

Islahat: Düzeltme veya iyileştirme çalışmaları.

İnkılâp: Bir devletin yaşam koşullarını ve kurumlarını hızlı bir şekilde ileriye dönük olarak değiştirme.

Jeopolitik: Bir devlette bir bölgede uygulanan politikayla o yerin coğrafyası arasındaki ilişki.

Kapitülasyon: Bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı ekonomik ve sosyal ayrıcalıklar.

Kanuni Esasi: 1876 yılında yayınlanan Türklerin ilk anayasasının adı.

Kolağası: Osmanlı ordusunda yüzbaşı ile binbaşı arasında Subay rütbesi.

Kolordu: Değişik sayıda tümen ve savaş destek birliklerinden kurulu büyük askeri birlik.

Kozmopolit: İçinde değişik milletlerden kimseler bulunan topluluk.

Lider: Kitleleri yönlendirme, etkileme yönetme becerisi olan kişi.

Manevra: Askerlikte tatbikat

Meşrutiyet: Hükümdarın yanında halkın temsilcilerinden oluşan bir meclisin ve anayasanın olduğu yönetim biçimi.

Milliyetçilik Akımı: Her milletin kendi devletini kurma düşüncesi.

Monarşi: Miras yoluyla iktidarı elinde bulunduran kişi ve ona bağlı kimselerce devletin yönetildiği rejim.

Muahede: Antlaşma.

Mülkiye: Askeri olmayan, sivil. Osmanlı Devleti’nde, üst düzey sivil kamu görevlileri sınıfı.

Osmanlıcılık: Osmanlı imparatorluğu sınırları içinde yaşayan herkesi din, ırk ve mezhep ayrımı gözetmeksizin “Osmanlı” sayma düşüncesi.

Öngörü: Bir işin ilerisini kestirme veya bir işin nasıl bir yol alacağını önceden anlayabilme ve ona göre davranma. İleri görüşlülük.

Özerklik: Bir topluluğun kendisini bazı koşullar altında idare etme hakkı. Genelde ana devlete bağlı fakat kendi kurallarını da uygulayabilme özelliği.

Panslavizm: Rusya’nın Slav birliği kurma düşüncesi.

Pantürkizm: Türkçülük. Bütün Türkleri birleştirme düşüncesi.

Parlamento: Yasama gücüne sahip meclis.

Rüştiye: Ortaokul derecesinde olan eğitim kurumu.

Reform: Bir kurumun işleyişini düzeltmek amacıyla getirilen köklü değişiklik.

Sömürgecilik: Bir devletin, kendisinden zayıf olan devletleri veya ulusları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması ve bu yerlerin yer altı yer üstü zenginliklerine el koyması.

Talim: Uygulamalı olarak yapılan askerlik eğitimi.

Tanzimat: Yönetimsel işlerin düzeltilmesi amacıyla alınan önlemlerin ve yapılan uygulamaların tümü.

Tanzimat Fermanı: 3 Kasım 1939’da padişahın kendi isteği ile halka bazı haklar verdiği gelişme.

Tatbikat: Asker birliklerini savaşa hazırlamak amacıyla, arazi üzerinde yapılan geniş ölçüde savaş denemesi, manevra.

Terakki: İlerleme, gelişme.

Teşkilatçılık: Bireyin bir hedef uğruna bir ortamda bir araya gelerek, hedefe yönelik çalışmalar yapması.

Turancılık: Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ortaya çıkmış olan, Osmanlılık ve İslamcılık akımları karşısında bütün Türklerin tek vatanda ve bayrak altında birleştirilmesini amaçlayan akım, Panturanizm.

Tümen: Tugayla kolordu arasında yer alan askeri birlik.

Üniforma: Aynı işi yapanların giydikleri, tüzükle belirtilmiş, bir örnek giysi. Silahlı kuvvetlerin resmi giysisi.

Yarbay: Orduda rütbesi binbaşı ile albay arasında olan subay.

Yaver: Emir subayı. Yardımcı kişi.