6.Sınıf Fen Bilimleri 4.Ünite: Saf Madde ve Karışımlar

6.Sınıf Fen Bilimleri 4.Ünite: Saf Madde ve Karışımlar
15 Şubat 2024 11:47
92
A+
A-

6.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP 1. GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

————————————————————————————–

6.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP 2. GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

————————————————————————————–

KİTAP ÇEKİLİŞLERİNİN YAPILACAĞI GRUBUMUZA KATILMAK İÇİN TIKLAYINIZ

1.MADDENİN TANECİKLİ YAPISI

Günlük yaşamda kullandığımız maddelerin farklı özelliklere sahip olduğunu fark etmişsinizdir. Örneğin sınıfta kullandığımız tahta kalemi, sert bir yapıdadır. Bu sayede yazı yazabiliriz. Kalemi sıktığımızda kalem şekil değiştirmez. Süngeri sıktığımızda süngerin küçüldüğünü görürüz.

Maddenin yapısını anlamak için maddenin içinde boşluk olup olmadığına bakmak gerekir. Katı,sıvı ve gaz maddelerin yapısındaki boşlukları, sıkıştırılabilme özelliklerinden anlayabilirsiniz.

Su, taş sıkışmazken hava sıkışır. Hava tanecikleri arasında boşluk çok fazla olduğundan çok daha fazla sıkıştırılabildi.Sıkışma sırasında pistonun geri itilmesi gaz basıncından kaynaklanır. Hava sıkışırken aradaki boşluk azalır. 

Suya damlattığınız mürekkebin suyu renklendirmesi, sıvı hâldeki maddenin taneciklerinin hareketli olduğunu gösterir.

Yapılan etkinliklerde, maddenin bütünsel bir yapıda olmadığını gösterir. Katı, sıvı veya gaz yani tüm maddeler boşluklu ve tanecikli yapıdadır. Bütün maddeler taneciklerden oluştuğu için hangi halde olursa olsun hareketlidirler.

Titreşim hareketi: Maddeleri oluşturan tanecikler titreşim hareketi yapar.

Titreşim hareketi, taneciklerin bulundukları yerde öne arkaya, sağa sola, yukarı aşağı yaptığı hareketlerdir.

Katı maddeler titreşim hareketi yapar. Sıvı ve gaz maddeler titreşim hareketinin yanı sıra öteleme hareketi de yapar.

Öteleme hareketi: Öteleme hareketi, taneciklerin birbiri üzerinden kayarak yaptıkları yer değiştirme hareketidir.

Bir madde hangi hâlde olursa olsun tanecikleri aynıdır, değişmez. Aralarındaki fark, maddeyi oluşturan taneciklerin düzenidir. Maddelerin sahip olduğu tanecikli yapı farklıdır.

Katı tanecikleri birbirine o kadar yakındır ki, öteleme hareketi yapamaz. Sadece bulundukları yerde titreşim hareketi yapabilir. Sıvılar ve gazlar, titreşim ve dönme hareketi ve öteleme hareketi yapabilir.

Katı hâldeki maddeleri oluşturan tanecikler arasında boşluk yok denecek kadar azdır. Bu nedenle katılar sıkıştırılamazlar. Tanecikler birbirleriyle temas hâlindedir ve bulundukları yerde titreşim hareketi yapar. Tanecikler yer değiştirmedikleri için aralarındaki boşluk da değişmez. Bu nedenle katı maddeler belirli bir şekil ve hacme sahiptir. Bu maddelerin akışkanlığı yoktur.

Sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk, katılara göre biraz daha fazladır. Sıvı tanecikler birbirleriyle temas hâlindedir fazla sıkıştırılamaz. Sıvı tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar. Öteleme hareketi sıvılara akışkanlık özelliği kazandırır. Bu nedenle sıvılar, bulundukları kabın şeklini alır.

Gaz hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk oldukça fazladır. Bu nedenle gazlar sıkıştırılabilir. Tanecikler birbirinden bağımsız hareket eder. Titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar. Bu nedenle gaz hâldeki maddeler de akışkanlık özelliğine sahiptir. Gaz hâldeki maddeler bulundukları kabın hacmini doldurur.

Gaz maddelerin tanecikleri, katı ve sıvılara kıyasla arasındaki boşluklar çok daha fazladır. Bu nedenle gaz maddelerin tanecikleri katı ve sıvı hâldeki taneciklere oranla çok daha hızlı ve serbest hareket hareket edebilirler.

KATISIVIGAZ
Tanecikler arası boşluk sıvı ve gazlara göre çok azdır.Tanecikler arası boşluk katılara göre çok, gazlara göre azdır.Tanecikler arası boşluk çoktur.
Sıkıştırılamaz.Sıkıştırılamaz kabul edilir.Sıkıştırılabilir.
Tanecikleri titreşim hareketi yapar.Tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar.Tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar.
Tanecikler birbiri ile sıkı biçimde temas hâlindedir.Tanecikler birbiri ile temas eder.Tanecikler bağımsız hareket eder.

Günlük yaşamda gazların sıkıştırabilirlik özelliklerinden yararlanarak mutfak tüpü,yangın sündürme tüpleri ve spreyler gibi araçlar yapılmıştır.

MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ VE TANECİKLER

Madde hâl değiştirirken taneciklerinde(yapısında) hiçbir değişiklik meydana gelmez. Sadece taneciklerin hızlarında ve tanecikler arasındaki boşluklarda değişim olur.

Katı bir madde ısıtıldığında;

  • Taneciklerin titreşim hareketleri(hızları) artar.
  • Taneciklerin düzenli yapısı bozulur.
  • Tanecikler arasındaki boşluk artar. Bu nedenle titreşim hareketi yanında dönme ve öteleme hareketleri de yapmaya başlarlar.
  • Bu durumda katı madde erir. Yani sıvı hale geçer.

Sıvı maddeler dışarıdan ısı almaya başladığında;

  • Taneciklerin titreşim, dönme ve öteleme hareketleri giderek artar.
  • Artan titreşim, dönme ve öteleme hareketleri sonucunda birbirine hızla çarpan tanecikler arasındaki boşluklar da artmaya başlar.
  • Tanecikler arasındaki boşlukların artması sonucunda birbirinden bağımsız hareket etmeye başlarlar.

Böylece sıvı madde hâl değiştirerek gaz hâline geçer.

2.YOĞUNLUK 

 Su içindeki bir maddenin yüzme batma durumunu açıklamak için, saf maddelerin ayırt edici özelliği olan “yoğunluk” kavramı kullanılır. Bir cismin kütlesinin hacmine oranı, o cismin yoğunluğunu verir.

Yoğunluk(d) = Kütle(m) / Hacim(V)

Yoğunluk “d”, kütle “m” ve hacim “V” sembolleri ile gösterilir. Kütlenin birimi g (gram), hacmin birimi cm3 (santimetreküp) olarak alınırsa yoğunluk birimi g/cm3 olur.

MaddeNet Kütle (g)Hacim (cm3)Yoğunluk (g/cm3)
Su100 100   ?
Zeytinyağı92100 ?

Yoğunluk(d) = Kütle(m) / Hacim(V)    d = m / V     d= 100/ 100        d= 1 g/cm3

 d = m / V   d= 92/ 100       d= 0,92 g/cm3

Birbirine karışmayan sıvılar, aynı kaba konulduğunda yoğunluğu büyük  olan en altta , yoğunluğu küçük olan ise en üstte olacaktır.

Bal yoğunluğu: (d= 1,36 g/cm3)     Zeytinyağı:  (d= 0.98 g/cm3)    Suyun yoğunluğu: (d= 1.00 g/cm3)

YOĞUNLUK: Bir maddenin birim hacmindeki kütlesidir. Her saf maddenin belli bir yoğunluk değeri bulunur. Bu nedenle yoğunluk saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

MaddeNet Kütle (g)Hacim (cm3)Yoğunluk (g/cm3)
Su100 1001
Zeytinyağı921000,92
Demir7801007,80
Cıva1 36010013,60
Altın1 93010019,30

Farklı maddelerin yoğunluklarını hesaplamak:

MaddeNet Kütle (g)Hacim (cm3)Yoğunluk (g/cm3)
Taş 300200?
Demir 780100?
Mum1620?

d = m / V  d= 300/200   d= 1,5 g/cm3

d = m / V  d= 780/100   d= 7,8 g/cm3

d = m / V  d= 16/20       d= 0,8 g/cm3

Aynı hacimde ve daha büyük kütleye sahip olan cisimler, daha yoğundur.                                        

V1 = V2           m1 > m2         d1 > d2  

Aynı kütleye sahip cisimlerden hacmi büyük olanın yoğunluğu azdır.                                              

 m1 = m2      V2 > V1             d1 > d2        

Cismin yoğunluğu, suyun yoğunluğundan küçükse, cisim su üzerinde yüzer. Cismin yoğunluğu, suyun yoğunluğundan büyükse cisim dibe batar. Aynı şartlarda farklı maddelerin yoğunlukları birbirinden farklıdır.

Bir maddenin yoğunluğu madde miktarına bağlı değildir. Çünkü madde miktarı artıkça maddenin kütlesi ve hacmi aynı oranda arttığı için maddenin yoğunluğu sabit kalır.

Aynı maddeden yapılan cisimlerin büyüklükleri farklı olsa bile yoğunlukları aynı olduğundan bırakıldıkları sıvı içerisinde aynı konumu alırlar. Aynı maddenin farklı hâllerinin yoğunlukları da birbirinden farklıdır. Çünkü maddenin yoğunluğu maddeyi oluşturan taneciklerin türüne ve bu tanecikler arasındaki boşluğa bağlıdır.

Suyun yoğunluğu 1 g/cm3 Buzun yoğunluğu 0,9 g/cm3’tür. Sıvı halden katı hale geçen maddelerin hacmi azalır, yoğunlukları artar.

Su, bu maddelerin dışındadır. Su donduğunda buzun hacmi artar, yoğunluğu azalır. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan az olduğu için su içine atıldığında buzun yüzdüğünü görürsünüz. Saf suyun yoğunluğu 4˚C’ta 1 g/cm3 iken buzun yoğunluğu 0,9 g/cm3 tür.

Su dışındaki sıvı maddeler katı hale geçtiğinde hacimleri küçülür, yoğunlukları büyür. Aşağıdaki görselde görüldüğü gibi katı hale geçen suyun hacmi artar ve buz su yüzeyinde toplanır. Oysa katı hale geçen zeytinyağı kendi sıvısı da batar. Suyun yüzeyinde, donmanın başlamasıyla buz tabakası oluşacaktır. Buz, su üstün de yüzdüğü için denizlerin ve göllerin dip kısımları, yaşam için uygun sıcaklıkta kalır. Bu canlılar, soğuk havalarda da diplerde yaşamlarını sürdürebilir.

3.MADDE VE ISI 

Madde ısı aldığında tanecikler daha hızlı, ısı verdiğinde ise daha yavaş hareket eder. Isı alma ve ısı verme durumlarında taneciklerin büyüklüğünde belirgin değişme olmaz, sadece tanecikler arasındaki uzaklık değişir.  Isınan maddedeki tanecikler aldıkları enerjiyle daha fazla titreşirler, etrafındaki taneciklere çarparlar ve enerjilerini bu taneciklere aktarırlar. Katı, sıvı ve gaz maddeler ısı alınca titreşim hareketi artar.    

Isı İletkenliği Isı akışı bir tür ısı iletimidir. Isı iletilirken, maddeyi oluşturan tanecikler birbirleriyle çarpışır ve sahip oldukları enerjiyi yanlarındaki taneciğe iletir.

Bu durumda, tanecikleri düzenli ve birbirine yakın olan maddelerin ısı iletiminin iyi olduğu söylenebilir. Her maddenin  tanecikli yapısı farklı olduğu için maddeler ısıyı farklı oranda iletir.

Her maddenin ısıyı iletme özelliği aynı değildir. Isıyı iletme özelliğine göre maddeler iki gruba ayrılır:

1.Isı İletkeni Madde     
2.Isı Yalıtkanı Madde   Maddelerde sıcaktan soğuğa doğru ısı geçişine ısı iletkenliği denir.

Isı alışverişini engellemeyen veya ısıyı iyi ileten maddelere ısı iletkeni madde denir. Altın, gümüş, bakır, alüminyum, demir ve çelik gibi metaller ısıyı iyi ileten maddelere örnek olarak verilebilir.     

Metal ve tahta kaşıklara dokunduğunuzda parmağınızdan bu iki maddeye akan ısı miktarları farklı olacaktır. Çünkü Metaller iyi ısı iletkeni olduğu için metal kaşıktan elinize daha fazla ısı geçişi olur.

Tahta gibi maddeler ısıyı iyi iletemediklerinden elinize daha az ısı geçişi olur. Bu nedenle tahta kaşığa göre metal kaşığı daha sıcak hissedersiniz. Isı iletkenliği, maddenin türüne bağlıdır.
Farklı maddeler ısıyı farklı miktarlarda iletir. Bir maddenin ısı iletkenliği arttıkça ısı yalıtkanlığı azalır.

Isı Yalıtkanlığı
İki madde veya ortam arasında ısı alışverişi gerçekleşmemesi olayı ısı yalıtkanlığı olarak açıklanır. Isıyı iyi iletmeyen maddelere ısı yalıtkanı maddeler denir.
 
Plastik, strafor köpük, tahta, saman, pamuk, yün, seramik, elyaf, beton, hava, deri gibi maddeler ısı yalıtkanı maddelere örnek olarak verilebilir. Bu maddelerin ısıyı iletme oranları farklıdır.
Maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki boşluk miktarı arttıkça maddenin ısı yalıtkanlığı artar.
Hava içinde boşluk çok fazladır. Bundan dolayı ısı iletimi çok yavaş olur. Tam olarak ısı yalıtımı sağlayan bir maddeden söz edilemez.
 
ISI YALITIMI: Maddelerin ısı akışını yavaşlatması ve ısı kayıplarını engellemesi için yapılan işlemlere ısı yalıtımı denir.

Bu işlemlerde ısıyı iyi iletmediği için kullanılan malzemelere yalıtım malzemeleri adı verilir.
 
Yalıtımda en çok kullanılan malzemeler strafor köpük, tahta, plastik, cam yünü, taş yünü, bakalit, silikon yünü ve katrandır. Isı akışını yavaşlatmak için bazı yalıtım malzemelerinin içindeki hava boşaltılır. Havası boşaltılmış boşluklara vakum denir.

Pencerelerde çift cam uygulamalarında iki cam arasında havanın boşaltılması bu yalıtıma örnek olarak verilebilir. Termoslar, sıcak veya soğuk tutmak istediğiniz içeceğin sıcaklığını uzun süre korumasını sağlar.
Isı yalıtımı binaları hem soğuktan hem sıcaktan koruyan bir uygulamadır. Böylece bina ile çevresi arasında ısı akışının en az düzeyde gerçekleşmesi sağlanır.

Yandaki görselde bir evin termal kamerayla (ısıya duyarlı kamera) çekilmiş fotoğrafı görülmektedir. Kırmızı renkle gösterilen bölgelerde ısı kaybı çoktur.
 
Evlerimizde ısı kaybının çok olduğu yerler çatı, kapı, pencere ve duvarlardır. Bu nedenle evlerin farklı bölümlerinde farklı yalıtım malzemeleri kullanılarak ısı kayıpları engellenir.

Binanın dış kısmında kullanılacak malzemenin yağmur, rüzgar gibi olumsuz koşullarda yıpranmaması gerekir. Bina içinde kullanılacak malzemenin insan sağlığına zarar vermeyecek özellikte olması gerekir.

Binalarda ısı kaybını önlemek için çatılarda cam yünü, duvarlarda plastik köpük, zeminlerde ahşap, camlarda ise havası alınmış çift camlı sistem kullanılmaktadır.
 
Kullanılacak yere göre malzemenin ömrü, maliyeti, sağlamlığı, yanma, insan ve çevre sağlığına zararsız vb. özelliklerine bakılarak uygun olan yalıtım malzemesi seçilmelidir.
 
Isı Yalıtım Malzemeleri: Tahta, plastik, cam yünü, taş yünü, silikon yünü, fosfat, asbest, volkan tüfleri, köpük, katran ve bakalit yalıtımda en çok kullanılan malzemelerdir. Yalıtımı sağlamak için aynı zamanda hava boşluğu da kullanılır.

Enerji, insan hayatı için vazgeçilmezdir. Nüfus artışı ile birlikte enerjiye olan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Türkiye, enerjide dışa bağımlı ülkelerden biridir.

Artan enerji tüketimi, ülke ekonomisinin yanında insan ve çevre sağlığına da ciddi anlamda zarar vermektedir. Bu nedenle ısı yalıtımı enerji tüketimini azaltmaya yönelik önemli bir uygulamadır. Isı yalıtımı uygulamaları ile binalarda ısı kayıplarının önüne geçilerek israf önlenebilir.

Bunun yanında yalıtım, insan ve çevre sağlığı açısından da çok önemlidir. Çünkü ısı yalıtım uygulamaları ile tüketilen enerji miktarı azalacağından zararlı gazların miktarı da azalacak ve etkileri hafifleyecektir. Dolayısıyla daha sağlıklı ve konforlu bir ortam oluşacaktır.
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.

error: Content is protected !!