7.Sınıf Sosyal Bilgiler 2.Ünite Kültür ve Miras İnsanı Yaşat ki Devlet Yaşasın

OSMANLI DEVLETİ YÜKSELİŞ DÖNEMİ (1453-1699)

İSTANBUL’UN FETHİ (29 Mayıs 1453)

Fethin Sebepleri

-İstanbul’un, Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Rumeli topraklarının ortasında yer alması Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü bozuyordu.

-Bizanslılar, Osmanlı ordusunun İstanbul Boğazı üzerinden Rumeli’ye geçişlerini engelliyorlardı.

-Bizanslılar, Anadolu Beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini taht kavgaları için kışkırtıyorlardı.

-İstanbul, Asya’yı Avrupa’ya bağlayan kara ve deniz ticaret yolları üzerinde bulunuyordu. Ekonomik açıdan önemli bir konuma sahiptir.

-Bizanslıların Osmanlı Devleti’ne karşı Haçlı Seferleri yapılmasını sağlamaları, devleti zor durumda bırakıyordu.

-II. Mehmet’in, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) hadisindeki müjdeye ulaşmak istemesidir.

FETİH İÇİN TÜRKLERİN YAPTIĞI HAZIRLIKLAR

-Bizans’a Karadeniz’den gelebilecek yardımı önlemek için Anadolu Hisarı’nın (Güzelcehisar) karşısına Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırıldı.

-Bizans’a ait Silivri ve Vize kaleleri alındı.

-Surları yıkabilecek büyüklükte toplar döktürüldü (bu topların en büyüğüne “şahi” denirdi).

-Surlara tırmanmak için tekerlekli kuleler yaptırıldı.

-400 parçalık güçlü bir donanma oluşturuldu.

-Balkan devletleriyle saldırmazlık antlaşması imzalandı, Balkan sınırına asker gönderildi.

BİZANSLILARIN YAPTIĞI HAZIRLIKLAR

-Surlar ve kaleler tamir edilerek buralara asker yerleştirildi.

-Haliç’in ağzı eski gemiler ve zincirlerle kapatıldı.

-Grejuva (Rum Ateşi) denilen silahların sayısı artırıldı.

-Avrupa devletlerinden yardım istendi.

İSTANBUL’UN KUŞATILMASI

Osmanlılar, büyük bir orduyla İstanbul’a gelerek şehri karadan ve denizden kuşattılar. Kuşatma sırasında II. Mehmet 72 parça gemiden oluşan donanmayı bir gecede karadan Haliç’e indirtti. 53 günlük bir kuşatmadan sonra 29 Mayıs 1453’te İstanbul fethedildi.

Surlara Türk bayrağını ilk diken Ulubatlı Hasan oldu. Fatih Sultan Mehmet, Bizanslılara yaşantılarına önceden olduğu gibi devam edebilecekleri, din ve mezhep özgürlüklerine dokunulmayacağı konusunda güvence verdi.

FETHİN SONUÇLARI

1. TÜRK TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI

-Anadolu ve Rumeli arasındaki toprak bütünlüğü sağlandı.

-Başkent Edirne’den İstanbul’a taşındı.

-Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi’ni tamamladı, Yükselme Dönemi’ne geçti, imparatorluk aşamasına ulaştı.

-Osmanlı Devleti’nin İslam dünyasındaki saygınlığı arttı.

-Karadeniz ticareti Osmanlıların eline geçti.

-II. Mehmet “Fatih” unvanını aldı.

-Avrupalıların Türkleri Balkanlardan çıkarma umutları kalmadı. Osmanlıların Avrupa’daki ilerlemeleri kolaylaştı.

2. DÜNYA TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI

-Asya ile Avrupa arasındaki önemli kara ve deniz ticaret yolları, İstanbul Boğazı ve Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların denetimine geçti. Bu durum Avrupalıların Coğrafi Keşifleri başlatmalarında etkili oldu.

-Bizans İmparatorluğu (Doğu Roma İmp.) yıkıldı.

-İstanbul’dan kaçan bilginler İtalya’ya gitmişler, bu da Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırladı.

-Kale ve surların toplarla yıkılabileceği anlaşıldı, bu durum Avrupa’da feodalitenin (derebeyliğin) zayıflamasında ve krallıkların güçlenmesinde etkili oldu.

-Venedik-Ceneviz ticareti olumsuz yönde etkilendi.

-Ortaçağ sona erdi, Yeniçağ başladı.

FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ DİĞER GELİŞMELER

-Doğu seferine çıkarak;

– Karamanoğulları beyliğini Osmanlıya bağladı.

-Doğu Anadolu da bulunan ve Osmanlı aleyhine işbirlikleri yapan Akkoyunlular üzerine sefer yaparak Uzun Hasanı Otlukbeli savaşında mağlup ederek Osmanlı sınırlarını Fırat nehrine kadar genişletti.

-Trabzon u alarak Trabzon Rum İmparatorluğunu yıktı.

-Batı(Avrupa) seferine çıkarak;

Sırbistan, Mora Yarımadası, Arnavutluk, Bosna, Hersek alındı.

Denizlerde;

Karadeniz de Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım alınarak Karadeniz Türk gölü yapıldı.

Osmanlının ege denizinde fetihler yapması üzerine Venediklilerle savaşlar yapıldı. Venediklilere ticaret hakları verildi.

-Fatih; Başkenti İstanbul’a taşıdığı için, içerisinde oturacağı, devlet işlerinin görüşüleceği, hazinenin bulunduğu, Osmanlının en yüksekokulunun (Enderun) açılacağı Topkapı Sarayı’nı yaptırmıştır.

-Fatih; Osmanlı devletinin ilk altın parasını bastırmıştır Bu olay Osmanlıda ticaret ve zenginliğin göstergesidir. Kapalı Çarşıyı yaptırmıştır.

II. BEYAZIT

1-Kardeşi Cem sultan ile taht kavgası yaptı. Cem sultan papanın eline düştü, Beyazıt’a karşı kullanıldı. Bir iç mesele diye başlayan olay dış sorun haline geldi. Bu yüzden Beyazıt döneminde Avrupa ya yeterince seferler yapılamadı.

2-Venediklilerden Akdeniz’de Modon, Koron, Navarin ve İnebahtı kaleleri alındı.

3-Karadeniz de Kili ve Akkerman kaleleri alındı.

I. SELİM (YAVUZ) ( 1512-1520)

1-Hep Osmanlının doğusu ile ilgilendi. Avrupa ya sefer düzenlemedi. Doğu da Akkoyunlu Türk devleti yıkıldıktan sonra İran da Safevi (Şii mezhebi) devleti kurulmuştu. Doğu Anadolu’ya hakim olmak istiyordu

ve Safevi hükümdarı Şah İsmail Şii mezhebini Anadolu ya yaymak istiyordu. Yavuz Sultan Selim İran seferine çıkarak Çaldıran Savaşı Safeviler’i yendi ve İran’ın içlerine kadar ilerledi.

2-Yavuz Sultan Selim İran seferi sırasında kendisine yardım etmeyen Dulkadiroğulları (Maraş) Beyliğini Turnadağ Savaşı ile yıktı.

3-Güneyde Osmanlının komşusu olan Mısır ve Suriye’yi elinde tutan, halifeliğin sahibi olan Memlükler üzerine sefer düzenledi.

Mercidabık ve Ridaniye savaşlarını kazanarak Memlükleri yıktı. Mısır ve Arap Yarımadası Osmanlıya geçti. Halifelik ve Peygamberimize ait olan kutsal emanetler İstanbul a getirildi.

NOT: Yavuz Sultan Selim’den itibaren Osmanlı padişahları aynı zamanda Halifelik (Müslümanların lideri) unvanını da kullanmaya başlamışlardır.

I. SÜLEYMAN (KANUNİ) (1520- 1566)

1-Avrupanın önemli merkezlerinden Belgrad’ı aldı. Askeri merkez yaptı.

2-Macar ordusu ile yaptığı Mohaç Savaşını iki saat gibi kısa sürede kazanarak Macaristan’ı ele geçirdi.

3-Avusturya ya ait olan viyana şehrini kuşattı ama hazırlıksız olduğu için alamadı. Avusturya ile 1533 de İstanbul Antlaşması yapıldı.

4-Fransa Kralını Alman imparatoru Şarlken’in elinden kurtardı. Fransa’yı Hristiyan birliğinden koparmak için kapitülasyonları (ayrıcalıkları) verdi.

5-Avrupa içlerine 13 defa sefer düzenledi.(Almanya, Avusturya)

6-İranın (Safevilerin) Osmanlı topraklarına saldırması üzerine doğuda İran seferine çıktı. Safeviler barış isteyince İran ile ilk antlaşma olan Amasya Antlaşmasını yaptı.

OSMANLI DEVLETİ’NDE DENİZCİLİK

-Osmanlı Devleti’nin ilk donanması Karasibeyliği’nin donanmasından oluşturulmuştur. Yani Osmanlı Devleti’nin donanmasının temelleri Karasibeyliği’nin ele geçirilmesiyle atılmıştır.

-Fatih Sultan Mehmet döneminde Cenevizlilerden Amasra alındı. Candaroğulları Beyliği’ne son verildi. Trabzon Rum Devleti’ne son verildi ve Trabzon alındı. Kırım, Osmanlı Devleti’ne bağlandı.

NOT: Kırım’ın alınması ile Karadeniz bir Türk gölü haline geldi. Doğu ticaret yolları (İpek ve Baharat Yolu) güvenlik altına alındı.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Rodos Adası fethedildi (1522). Avrupalıların Barbaros dedikleri Hızır Reis Kaptan-ı Derya yapıldı. Preveze Deniz Savaşı yapıldı.

PREVEZE DENİZ SAVAŞI (1538)

-Osmanlı donanması ile Venedik, Ceneviz Malta, İspanya ve Portekizlilerden oluşan Haçlı donanması arasında yapıldı.

-Nedeni; Osmanlı Devleti’nin, Akdeniz ticaretini denetimi altına almak istemesi, Barbaros Hayrettin Paşa’nın Akdeniz’de kazandığı başarıların Avrupalıları telaşlandırması.

-Savaşı, Osmanlı donanması kazandı.

-Preveze Deniz Zaferi ile Akdeniz’deki üstünlük Osmanlıların eline geçti.

NOT: Preveze Deniz Savaşı’yla Akdeniz bir Türk gölü haline geldi.

NOT: Preveze Deniz Savaşı, Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki ilk ve en önemli başarısı olmuştur.

KIBRIS’IN FETHİ (1571)

-Kıbrıs Venediklilerin elindeydi.

-Nedeni; Osmanlı Devleti’nin, Doğu Akdeniz’i güvenlik altına almak istemesi, Venediklilerin Türk gemilerine saldırmaları, Kıbrıs’ın zengin bir ülke olmasıdır.

-Lala Mustafa Paşa komutasında gönderilen donanma, Kıbrıs’ı Venediklilerden aldı.

-Kıbrıs’ın alınmasıyla; Anadolu, Suriye ve Mısır arasındaki deniz yolu güvenlik altına alındı, Doğu Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti güçlendi, Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliğine girdi.

İNEBAHTI DENİZ SAVAŞI (1571)

-Osmanlı donanması ile Venedik, Ceneviz, İspanya, Portekiz ve Malta donanmalarının oluşturduğu Haçlı donanması arasında yapıldı.

-Sebebi; Osmanlıların Kıbrıs’ı alması, Doğu Akdeniz’de daha da güçlenmeleridir.

-Savaşı, Haçlı donanması kazandı ve Osmanlı donanmasını İnebahtı’da yaktılar.

-Sonucu; İnebahtı yenilgisi Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki egemenliğini bir süre için sarsmıştır. Ancak kısa sürede güçlü bir donanma ile üstünlük yeniden sağlamıştır (İnebahtı yenilgisinden sonra Sokullu Mehmet Paşa Venedik elçisine; “Biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik. Siz de donanmamızı yakmakla bizim sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kolun yerine başkası gelmez; fakat tıraş edilen sakal daha gür çıkar.” demiştir).

-Osmanlı donanması 1669 yılında 24 yıl süren deniz kuşatmasından sonra Girit adasını alarak Akdeniz egemenliğini güçlendirmiştir.