Fiilimsilerde Dikkat Edilecek Altın Bilgiler

Dikkat:

FİİLİMSİYİ BULMAK İÇİN EN PRATİK YÖNTEM ŞUDUR:

Cümledeki yüklemi kontrol et (acaba ek fiil alan fiilimsi mi) ve çekimli fiilse sil. Geri kalan tüm Arda bu sabah oynamak için parka gitti. (Gitti çekimli eylem silelim. Geri kalanlara -ma -me ekleyelim sadece oyna-ma-mak uydu işte o fiilimsi)
kelimelileri-ma/-me olumsuzluk eki ile kontrol et. Uyanların tümü fiilimsidir.

1-Fiilimsiler birer türemiş kelimedir. İsim soylu sözcükler ailesine katılır. Artık fiil olma özelliklerini kaybetmişlerdir. Tıpkı zarflar, sıfatlar gibi.
Gez-mek kaç-an çözer-ken
Sev-ince oku-ma gör-eli
Koş-up çık-madan gez-e gez-e…

2-Tüm fiilimsi ekleri fiilden isim yapma ekidir. Yani birer yapım ekidir.
Gez- fiilken –en ekini alarak sıfata dönüşür. Gez-en kurt olur. Burada ek yapım eki görevindedir.

3-Fiil kip ve kişi eklerini almazlar, yani fiiller gibi çekime girmezler.
Gez-mek-yor sev-ince- di- al-ıp-acak… görüldüğü gibi kipleri alamazlar.

4-Fiilimsilerin olumsuzu yapılabilir. –ma/-me –maz/-mez kullanılır.
Sat-an/sat-ma-y-an sil-en/sil-me-y-en
Okur-ken/oku-maz-ken siler-ken/sil-mez-ken…

5-Fiilimsiler isim çekim eklerini (hal-iyelik-çokluk) alabilirler.
Oku-ma-da koş-mak-tan gez-en-ler
Oyna-ma-m gül-me-niz…
evdekihocam.com

6-Fiilimsiler cümlede doğrudan yüklem olamazlar. Yüklem olabilmeleri için ek fiil (-i) almaları gerekir.
Sev-mek-ti (sev-mek i-di)
Dur-an-mış (dur-an i-miş) Açarak buluruz.

7-İsim fiil eki olan “-me, -ma” ile olumsuzluk eki olan “-me, -ma” yı birbirine karıştırmamaya dikkat etmemiz gerekir.

Bu notlara çalışmanız gerek.
Artık uyanma ve ders çalışma vakti geldi.
Sakın duvarı boyama. (olumsuz)

8-İsim fiil ve sıfat fiil ekleriyle türetilen bazı kelimeler kalıplaşarak fiilimsi özelliklerini kaybeder ve kalıcı isim olurlar. Bu eklerle yapılan bir kelimenin kalıcı isim olup olmadığı ancak cümle içindeki kullanımına bakılarak anlaşılır. Kalıcı isim durumuna gelmiş olanların olumsuzu yapılamaz, bu da ayırıcı bir özelliktir.
dolma (yemek) çakmak (yakma aracı) dondurma (yiyecek)
kaymak (süt kaymağı) kavurma (yiyecek) danışma(başvuru yeri) görüş (fikir) deneme (yazı türü) yağış (yağmur) kazma (kazma aracı) yemek (yiyecek) sarma (yiyecek) dolmuş (ulaşım aracı) giyecek (elbiseler) geçmiş (mazi anlamında) gelecek (istikbal) yemiş (meyve) tamlama (dil bilgisi-terim) ayrıca: giriş, çıkış, yarış, varış, yağış…
evdekihocam.com

9-Olumsuzluk eki isim fiil ekinden önce gelir
Gör-me-mek, görül-me-mek, yaz-ma-mak, gel-me-me, çal-ma-ma,

başla-ma-y-ış, ol-ma-y-ış, sarıl-ma-y-ış,

10-Bazı sıfat fiil ekleri ile zaman ekleri benzerlik göstermektedir. Bunları karıştırmamak gerekir. Fiilimsiler ve eklerini ayırt etmek için birçok yöntem var fakat en önemlisi eki alan sözcüğün fiil kök gövdesi olup olmadığına ve sözcüğün cümlede sıfat görevinde kullanılıp kullanılmadığına bakmaktır.
• Tutmaz dizlerim birden düzeldi. “-mez, -maz” =Sıfat Fiil • Dedemin dizleri tutmaz. “-mez, -maz” = Geniş Zaman Kipinin Olumsuzluk Eki • Koşar adımlarla yanıma geldi. “-ar, -er” = Sıfat Fiil Eki • Her sabah mutlaka koşar. “-ar, -er” = Geniş Zaman • Gelecek yıl şampiyonuz. “-acak, -ecek” = Sıfat Fiil Eki • Seneye bize gelecek. “-acak, -ecek” = Gelecek Zaman Yırtılmış pantolon ile dışarı çıkma. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Sıfat Fiil Eki • En sevdiği pantolonu yırtılmış. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Öğrenilen Geçmiş Zaman Kip Eki

11 “-ken” ekinin bazen isimlere geldiğini görmeniz gerekir arkadaşlar. Bu durumda bu eki alan kelime fiilimsi sayılmaz. • Küçükken çok zamanımızın olduğunu fark edememişiz. (küçük= İsim) • Çalışırken zamanın geçtiğini anlayamamışız. (Çalış = Fiil)

12-Sıfat fiiller bazı durumlarda niteledikleri isimlerin düşmesi sonucu adlaşırlar. Bunlara adlaşmış sıfat fiil denir. Yine sıfat fiil olarak kabul edilir.
• Gelenin kaydını yapıyorlar. (gelen adayların)
• Bildiklerini tek tek anlattı. ( bildiği konuları)
• Kaçanları yakalamışlar. (kaçan kedileri)

evdekihocam.com

13-Fiilimsiler tamlamalarda görev alabilir. Tamlayan ve tamlanan olabilir.
Okumanın yararları (tamlayan)
Annemin gezmesi (tamlanan)
gezmenin bitmesi (her ikisi)

14-Yandaki cümlelerde, şekilce bağ-fiile benzeyen ama fiilimsi olmayan sözcükler koyu yazılmıştır.

• İki sporcu son yarışmadan çekildi. (ad)

• Olay yerine hemen bir ekip gönderdik. (ad)

• Bahçeye derince bir kuyu kazdılar. (sıfat)

15-Cümlede özne, nesne, tümleç, yüklem olabilirler.

• Konuşmak çoğu kez insanı yorar. (özne)
• Annem gezmemi istemiyor. (nesne) • Köyde oynamadan durulmaz. (zarf tümleci) • Ali’nin tek derdi uyumaktı. (yüklem)
evdekihocam.com

16-Bazı cümlelerde -ma/-me yapım ekidir. Fiilimsi olmaz. yapma çiçek, taşıma su…

17-Zarf fiiller cümlelerde zaman durum sebep ve bağlama gibi görevlerde kullanılırlar.

1. Bağlama • Sandallara binip gittiler. (… bindiler ve gittiler.) • Kır at, yanımızdan süzülüp geçti. (… süzüldü ve geçti.)

2. Durum Ulaçları • Eylemlere-erek,-a,-e,-meden, -meksizin,-asıya gibi yapım ekleri getirilerek yapılan ve durum zarfı görevi yapan eylemsilerdir. “Nasıl?” sorusuna yanıt olurlar. • İnsanoğlu dünyaya ağlayarak gelir, ağlatarak gider. • Önündekileri iterek ilerlemeye çalışıyordu. • Önündekileri ite kaka ilerlemeye çalışıyordu. • Söyleye söyleye dilimizde tüy bitti. • Ara vermeden, soluk almadan anlatıyordu. • Durmaksızın anlatıyor, anlatıyordu. • Onu ölesiye seviyorum, diyordu.

3. Zaman Ulaçları • -dikçe, -diğinde, -eli, -ir – mez, -inceye (dek), -ken gibi eklerle yapılan eylemsilerdir. Temel yükleme sorulan “Ne zaman? “sorusunun yanıtı olurlar. • Güldükçe yüzünde güller açılıyor. • Aklıma geldikçe utanıyorum. • Sen eve girdiğinde o arka kapıdan çıkıyordu. • O adamı tanıyalı daha birkaç yıl oldu. • Borcumu bitirir bitirmez bir kitaplık yaptıracağım. (İkileme biçimli) • Senden bir yanıt alıncaya dek beklerim, (“dek” edatıyla öbekleşti.) • -ken (iken), ekeylemin ulacıdır. Ortaçların arkasından gelerek zaman anlamlı ulaç kurar. Adlardan sonra da kullanılır. • Tam anlaşacakken adam, satmaktan vazgeçti. • Irmaktan geçerken at değiştirilmez. • Hazır gelmişken o kitaba da bakalım. 4. Sebep Ulaçları • Tam dinlemediğinden eksik yaptı.
evdekihocam.com

18 -e/-e eki çoğu kez ikilemeli gelir. Bazı durumlarda tek kelimeye de gelir. Bunlar da zarf fiildir. Eve geze geze gidelim. (ikileme) Ödevi nöbetleşe yapalım. ( tek) Ona dost diye inandım. (tek)

19-Zarf fiil eklerinden sonra asla virgül gelmez. Ali eve varmadan, dedesi geldi. (yanlış) Bahçede gezerken, Fatma beni gördü. (yanlış)

20-Bazı kelimelerde –madan zarf fiil eki ile –ma isim fiil eki karıştırılır. Yine anlama dikkat edelim. Ayrıca zarf fiil olan –madan yükleme sorulan nasıl sorusuna yanıt verir. Halam gezmeden geldi. (gez-me-den isim fiil) Halam gezmeden duramaz. (nasıl duramaz? gez-meden, zarf fiil)