5.Sınıf Sosyal Bilgiler 6.Ünite Etkin Vatandaşlık

5.Sınıf Sosyal Bilgiler 6.Ünite Etkin Vatandaşlık
28 Nisan 2024 23:09
102
A+
A-

5.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

KİTAP ÇEKİLİŞLERİNİN YAPILACAĞI GRUBUMUZA KATILMAK İÇİN TIKLAYINIZ

6.ÜNİTE:
ETKİN VATANDAŞLIK
HALKA HİZMET VEREN KURUMLAR
İnsanların toplum hâlinde yaşamaya başlamaları bazı sorunları
beraberinde getirmiştir.
Toplumu oluşturan bireyler arasındaki anlaşmazlıklar ve güçlü olanların zayıflara haksızlık yapması bu sorunların
en önemlilerini oluşturmuştur. Toplum yaşamını tehdit eden bu sorunların çözümü için güçlü bir otoriteye ihtiyaç duyulmuştur.
Bu ihtiyaç devlet denilen kurumun ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Devlet: Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insanların oluşturduğu siyasi olarak örgütlenmiş otoriteli düzendir.
Devlet, görevlerini yerine getirmek için çeşitli örgütler oluşturmuştur.
Bu örgütlere resmi kurum ya da resmi örgüt denilmektedir.
RESMİ KURUMLAR:
Devletin, toplumun eğitim, sağlık, güvenlik, barınma, beslenme,
sağlıklı bir çevre gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurduğu kurumlara “resmi kurum” denir.
Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar,
TBMM, Mahkemeler, Devlet okulları, Devlet hastaneleri, Sağlık ocakları,
Nüfus müdürlüğü, Valilikler, Kaymakamlık, Belediye,
Muhtarlık gibi kuruluşlar resmi kurumlardır.
RESMİ KURUM ÖZELLİKLERİ:

  • Masrafları (giderleri) devlet tarafından karşılanır.
  • Çalışanların tek amacı topluma hizmet etmek, toplumun
    sorunlarına çözüm bulmaktır.
  • Çalışma şartları ve yöntemleri devlet tarafından belirlenir.
  • Çalışanlar, hizmetlerinin karşılığında “maaş” denilen ücret alırlar.
  • Çalışanlar arasında mevki(makam) ve görev farkı vardır.
  • Resmi kurumlara kamu kurumları da denir.
    Çalışanlarına da “kamu görevlisi” ya da “memur” denir.
    Toplumun Temel İhtiyaçlarını Karşılamak İçin Kurulan Resmi Kurumlar:
    EĞİTİM KURUMLARI:
    Toplumumuzun eğitim ve öğretim ihtiyacını karşılamak amacıyla oluşturulmuş kurumlarımızdır. Eğitim kurumlarımız Milli Eğitim Bakanlığıdır.
    MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI:
    Eğitim sisteminin belirlenmesinde, Okullarda okutulacak derslerin müfredatının hazırlanmasını ve uygulanmasını,
    Okul ihtiyacı olan yerleşim yerlerini tespit ederek okul yapılmasını,
    Okulu olmayan köylerdeki çocukları da en yakın okula taşıyarak toplumun eğitim ihtiyacını karşılamaya çalışmaktadır.
    Ülkemizdeki eğitim ihtiyacı şu eğitim kurumları tarafından sağlanmaktadır:
  • Kreşler ve anaokulları,
  • İlköğretim okulları,
  • Ortaöğretim kurumları (Liseler)
  • Üniversiteler,
  • Sürücü kursları,
  • Halk Eğitim Merkezleri,
  • Açık öğretim Okulları.
    SAĞLIK KURUMLARI:
    Her toplum için sağlığın önemli bir yeri vardır.
    Sağlıksız nesillerin yaşadığı toplumlar ilerleyip kalkınamazlar.
    Bu nedenle ülkemizde de sağlığa önem verilmiştir.
    Devlet, topluma sağlık hizmeti vermesi için pek çok kurum oluşturmuştur. Sağlık kurumlarımız, insanların hastalıklardan korunması, teşhis ve tedavisi hizmetlerini vermek için kurulmuşlardır. Bunların başlıcaları şunlardır:
  • Sağlık Bakanlığı,
  • Hastaneler,
  • Sağlık Ocakları,
  • Dispanserler,
  • Sanatoryumlar,
  • Tıp merkezleri,
  • Sağlık evleri,
  • Eczaneler,
  • Doğum evleridir.
    Adalet Kurumları:
    Adalet, hakkın gözetilmesi ve yerine getirilmesi anlamına gelir. Haklı ile haksızın ayırt edilmesi adaletle sağlanır.
    Adalet karşısında güçlü ile güçsüz, zengin ile fakir eşit haklara sahiptir.
    Adalet, hukuk kurallarına göre bağımsız yargı sonucunda oluşur. Mahkemeler, vatandaşların birbirileriyle
    anlaşmazlıklarını çözmek, suçluları kanunlara dayanarak cezalandırmak amacıyla kurulmuşlardır.
    Hakimler, savcılar, avukatlar; Adalet Bakanlığına bağlı olarak çalışırlar.
  • Mahkemeler,
  • karakollar,
  • cezaevleri,
  • Adli Tıp Kurumu,
  • Anayasa Mahkemesi,
  • Danıştay,
  • Yargıtay gibi kurumları vardır.
    GÜVENLİK KURUMLARIMIZ:
    Devletin kuruluş amaçlarının başında güvenlik gelir. Toplumun iç ve dış çatışmalardan ve saldırılardan korunması devletin temel görevlerindendir.
    Devlet pek çok güvenlik kurum oluşturmuştur.
    Bunların başlıcaları şunlardır:
  • İçişleri Bakanlığı
  • Milli savunma Bakanlığı
  • Türk Silahlı Kuvvetleri (Genelkurmay Başkanlığı)
  • Polis Teşkilatı (Emniyet Genel Müdürlüğü)
    Haberleşme Kurumlarımız:
    Teknolojinin gelişmesi haberleşme ve iletişim imkânlarını artırmıştır.
  • Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT),
  • Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu,
  • Cep telefonu operatörleri,
  • Televizyon kanalları,
  • İnternete bağlanma hizmeti veren firmalar
    ülkemizde haberleşme ve iletişim ihtiyacımızı karşılayan kurumlara örnektir.
    YERLEŞME, KONUT EDİNDİRME VE BARINMA KURUMLARI:
    Kurulacak şehirlerin nerede kurulacağı, ev yapma izinleri, yolları, planlaması, bakıma muhtaç ve kimsesizlerin kalacak yerleri
    bu kurumlar tarafından yönetilir.
  • Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
  • Toplu Konut İdaresi
    Başkanlığı(TOKİ)
  • Huzurevleri,
  • Çocuk Esirgeme Yurtlar
    SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
    Sivil toplum kuruluşları toplumun birlik, beraberliği ve yardımlaşmasında önemli rol oynar.
    Toplumun farklı kesimleri yardım etme, yardım alma amacıyla bir araya gelerek birlik ve beraberlik örneği sergilerler.
    Sivil toplum örgütlerinin en önemli özelliği hizmetin para karşılığında değil de gönüllü olarak yapılmasıdır.
    Sivil toplum kuruluşları dernek, vakıf, sendika, birlik, oda adları altında faaliyet gösterirler.
    İnsanlar sivil toplum kuruluşlarına üye olup
    faaliyetlerine katılabilirler. Çalışmalara maddi ve manevi
    katkılarda bulunabilirler.
    Ayrıca sivil toplum kuruluşlarını desteklemek için üye olmak şart değildir. Hayırsever insanlar istediği
    zaman istediği sivil toplum
    kuruluşuna yardımda bulunabilirler.
    ÜLKEMİZDE BAŞLICA SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI:
    Bir toplumda sivil toplum kuruluşlarının fazla ve çeşitli olması
    toplum için yararlıdır. Ülkemizde yakın amaçlarla çeşitli alanlarda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları vardır.
    EĞİTİM ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV)
  • Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV)
  • Milli Eğitim Vakfı (MEV)
  • Çağdaş Eğitim Vakfı (ÇEV)
  • Türk Eğitim Vakfı (TEV)
  • Özel Eğitime Muhtaç Çocuklara Yardım Derneği
  • Türk Eğitim Derneği (TED)
  • Türkiye Can Çocuklar Eğitim Koruma ve Yaşam Vakfı (CANEV)
  • Darüşşafaka
    Sağlık Alanında Faaliyet Gösteren Kuruluşlar:
  • Kızılay
  • Yeşilay
  • Türk Kalp Vakfı
  • Türk Böbrek Vakfı
  • Sigarayla Savaşanlar Vakfı
  • Lösemili Çocuklar Vakfı
  • Türk Diyabet Vakfı
  • Fiziksel Engelliler Vakfı
  • Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı
    SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • Mehmetçik Vakfı
  • Türk Hava Kurumu
  • Kızılay
  • Darülaceze
    İNSAN HAKLARI ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • İnsan Hakları Derneği
  • Kadın Haklarını Koruma Derneği
  • Sokak Çocuklarını Koruma Derneği
  • Tüketicileri Koruma Derneği
  • Umut Çocukları Derneği
    DOĞAL AFETLERDE İLK YARDIM VE ARAMA KURTARMA ALANINDA
    FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • Kızılay
  • AKUT (Arama Kurtarma Timi)
  • Arama Kurtarma Araştırma Derneği
  • Acil Tıp Derneği
    ÇEVRE ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • TEMA Vakfı (Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma Vakfı)
  • Doğal Hayatı Koruma Derneği
  • Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL)
  • Türkiye Çevre Koruma Vakfı (ÇEVKO)
  • Türkiye Tabiatını Koruma Derneği
  • Deniz Temiz Derneği
  • Türkiye Çevre Koruma ve yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK)
  • Yeşil Barış Örgütü (Greenpeace)
    BİLİM VE TEKNOLOJİ ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR:
  • Bilim ve Sanat Vakfı (BİSAV)
  • Türk Zeka Vakfı (TZV)
  • Tarih Vakfı
  • Türkiye Bilişim Vakfı
    YAŞADIĞIMIZ YERİN YÖNETİMİ
    Bizim belli görevlerimiz olduğu gibi, ülkemizde işleyişin
    devam edebilmesi için farklı sorunların çözümüne yardımcı olacak merkezi yönetim birimleri vardır.
    Devletin yönetimi; merkezi yönetim ve merkeze bağlı (yerinden) yönetim olmak üzere ikiye ayrılır.
    Ülkemizde devletin yönetim yapısı yasalarla belirlenmiştir.
    MERKEZİ YÖNETİM:
    Merkezi yönetim, devlet işlerinin başkentten yönetildiği idari sistemdir. Ülkemizin başkenti Ankara’dır.
    Bu nedenle ülkemizin merkezi yönetim birimleri Ankara’da bulunur.
    Ülkemizde merkezi yönetimin başında Cumhurbaşkanı ve
    Bakanlar Kurulu bulunmaktadır.
    CUMHURBAŞKANI:
    Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin başıdır.
    Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk ulusunun birliğini temsil eder. Türkiye Cumhuriyeti’nin içeride ve dışarıda temsilcisidir.
    BAKANLAR KURULU:
    Cumhurbaşkanı ve bakanlardan oluşur. Bakanlar Kurulu’na hükümet de denir. Bakanlar, başında bulundukları bakanlıkların en yüksek yöneticileridir.
    Bakanların listesi, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir.
    Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı’nın onayından sonra göreve başlar.
    MERKEZE BAĞLI (YERİNDEN) YÖNETİM:
    Ülkemiz, devletin kamu hizmetlerini her yere daha rahat götürebilmesi, toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilmesi
    amacıyla il ve ilçelere ayrılmıştır.
    Türkiye’de 81 ile bağlı olan toplam 923 ilçe bulunmaktadır.
    İL YÖNETİMİ:
    İllerde merkezi yönetimin temsilcisi validir.
    İlçelerde kaymakamdır. Bulundukları yeri devlet adına yönetirler.
    İl ve ilçelerin sınırları içinde bulunan köylerden hem valiler hem de kaymakamlar sorumludur.
    Her bakanlığın il ve ilçelerde müdürlükleri, müdürleri, kamu hizmetlerini yürütecek daire ve kurumları vardır.
    Merkezde, ilde ve ilçede bulunan bu kamu görevlileri bakan adına çalışırlar. Bakanlığın çıkardığı yasa ve yönetmelikleri uygularlar. İller yasa ile kurulur.
    VALİ:
  • İlde yönetimin başıdır.
  • Aynı zamanda ilde devletin, hükümetin yani bakanlıkların temsilcisidir.
  • İlde yasaları ve hükümet emirlerini uygular.
  • İl merkezi yönetimi içindeki kuruluşlar arasında iş birliğini sağlar.
    İL YÖNETİM MÜDÜRLÜKLERİ:
  • İllerde bakanlıklara bağlı il örgütleri kurulur.
  • Bunlar il müdürlükleri biçimindedir.
  • Görevlerinden dolayı valiye karşı sorumludurlar.
  • Merkezle olan yazışmalarını vali kanalıyla yaparlar.
    Bu müdürlüklerden bazıları şunlardır:
  • İl Milli eğitim Müdürlüğü
  • İl Sağlık Müdürlüğü
  • İl Emniyet Müdürlüğü
  • İl Tarım İl Müdürlüğü
  • İl Kültür Turizm Müdürlüğü
    İLÇE YÖNETİMİ
    İlçeler illere bağlı idari birimlerdir.
    İlçe yönetimin başında kaymakam bulunur.
    KAYMAKAM:
  • Valiye bağlı olarak görev yapar.
  • Yasalarla kendine verilen görevleri yerine getirir.
  • Kendisine bağlı kuruluşları denetler, bunlar arasında iş birliği sağlar.
  • Askeri kuruluşlar ve yargı kuruluşları kaymakamın denetimi dışındadır.
  • İç İşleri Bakanlığı ve cumhurbaşkanının onayı ile gerçekleşir.
    İLÇE YÖNETİM MÜDÜRLÜKLERİ :
  • İlçe Milli eğitim Müdürlüğü
  • İlçe Sağlık Müdürlüğü
  • İlçe Emniyet Müdürlüğü
  • İlçe Tarım İl Müdürlüğü
  • İlçe Kültür Turizm Müdürlüğü
    YEREL YÖNETİMLER:
    İllerde, ilçelerde ve köylerde yaşayanlara o bölgelerin gerektirdiği bazı hizmetlerin götürülmesini sağlamak amacı ile
    kurulan yönetim örgütlerine yerel yönetimler denir.
    BELEDİYELER
    Nüfusu 2000’in üzerinde olan yerler ile nüfuslarına bakılmaksızın il ve ilçe merkezlerinde halkın temel ihtiyaçlarını
    karşılamak üzere hükümet kararıyla kurulmuş yerel yönetim birimidir. Bir şehrin belediye başkanı o şehirde oturan insanlar tarafından seçilir.
    Toplam nüfusu 750.000 üzerinde olan şehirler büyükşehir belediyesi statüsünde yer alır.
    KÖY VE MAHALLE YÖNETİMİ:
    Köy, en küçük yönetim birimleridir. Köy ve mahalle yönetiminin başında muhtar bulunur. Muhtar yerel seçimlerle belirlenir.
    Devletin kendisine verdiği görevleri yapar.
    TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİMİZ
    Hak ve Özgürlük
    İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre insanların başka insanların özgürlüğünü kısıtlamadan
    dilediğini yapabilmesi hak ve özgürlük olarak tanımlanmıştır.
    Kişilerin sahip olduğu haklar,
    başka insanların özgürlüklerine zarar vermeyecek biçimde düzenlenerek güvence altına alınmıştır.
    Demokrasi ile yönetilen ülkelerde tüm insanlar eşit
    hak ve özgürlüklere sahiptir.
    Eşitlik dinî inançları, dili, cinsiyeti, siyasi düşüncesi ve benzeri özellikleri nedeniyle ayrım gözetilmeksizin herkesin yasalar
    önünde eşit haklara sahip olmasıdır. Yasalar önünde eşit hak ve özgürlüklere sahip bireyler, başka bireylerin hak ve
    özgürlüklerine zarar veremez. Hiç kimse yasalara aykırı hareket edemez.
    Hak ve özgürlükler, ülkelerin anayasalarında “Temel Haklar” olarak yer almış ve güvence altına alınmıştır.
    Temel hakların korunmasında devletin ve bireylerin önemli görev ve sorumlulukları vardır.
    TEMEL HAKLAR:
  • Konut dokunulmazlığı
  • Özel yaşamın gizliliği
  • Sağlık hakkı
  • Eğitim hakkı
  • Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
  • Haberleşme özgürlüğü
  • Yerleşme ve seyahat özgürlüğü
  • Yaşama hakkı
  • Kişi dokunulmazlığı hakkı
  • Din ve vicdan özgürlüğü
  • Düşünce özgürlüğü
    Temel hak ve özgürlükler savaş hâli, seferberlik hâli, sıkıyönetim hâli ve olağanüstü hâllerde kısmen ya da tamamen durdurulabilir.
    Yaşama hakkı insanların sahip olduğu en doğal ve temel haktır.
    Savaş hâllerinde ve olağanüstü hâllerde bile yaşama hakkının korunması gerekir.
    Kişi dokunulmazlığı hakkı bireylerin maddi ve manevi
    varlıklarının korunması hakkıdır.
    Din ve Vicdan Özgürlüğü Laiklik ilkesinin benimsendiği demokratik ülkelerde herkes din ve vicdan özgürlüğüne sahiptir.
    Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 24. maddesinde “Kimse; ibadete, dinî ayin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.” denilmektedir.
    Düşünce Özgürlüğü Demokrasi ile yönetilen toplumlarda insanlar düşünce özgürlüğüne sahiptir.
    Bu nedenle herkes özgürce düşünebilir ve düşüncesini açıklayabilir. Anayasamızda düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlüğünün sınırlandırılabileceği bazı durumlar vardır.
    Bunlar; suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, devlet sırrı niteliğindeki bilgilerin açıklanması,
    başka insanların özel hayatları ve meslekleri ile ilgili bilgilerin açıklanması gibi durumlardır.
    BAYRAĞIMIZ VE İSTİKLAL MARŞIMIZ
    Ulusal Egemenlik ve Ulusal Bağımsızlık:
    Ulus, millet demektir.
    Egemenlik ise devlet yönetme gücüdür. Bir devletin yasama, yürütme ve yargı güçleri ile silahlı güçlerinin tümüdür.
    Egemenlik tüm bu güçleri kullanabilme, emretme ve emirlerini yerine getirebilme gücüdür.
    Egemenlik, bir milletin geleceği ile ilgili son sözü söyleme ve son kararı verebilme yetkisi ve gücüdür.
    Ulusal Egemenlik ise devlet yönetme gücünün millete(ulusa) ait olmasıdır. Devleti yönetme yetkisine sahip olanların (devlet yöneticilerinin),
    bu yetkiyi ulustan almalarıdır.
    Devleti yönetecek kişilerin, millet tarafından seçilmesi demektir.
    Ulusal bağımsızlık; başka devletlerin sömürgesi olmamak,
    hür yaşamak demektir.
    BAĞIMSIZLIK SEMBOLLERİMİZ:
    Bir ülkenin özgür ve bağımsız olduğunu gösteren çeşitli semboller vardır. Bu semboller değerlidir. Devletler için çok önemlidir.
    Özgür bir şekilde yaşamımızı sürdürebilmek için onları korumalı
    ve saygı göstermeliyiz.
    Devletimizin bağımsızlık sembolleri şunlardır:
    Bayrağımız, İstiklal Marşımız, Atatürk ve Anıtkabir, Dilimiz, Cumhurbaşkanlığı Forsu, Başkentimiz,
    Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Lirası (Paramız) Anayasamız, Milli Takımlarımız, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramımız
    BAYRAĞIMIZ:
    Ülkemizin en önemli bağımsızlık sembolüdür. Rengini vatan için can veren şehitlerimizin kanından alan bayrağımız bizim için çok kutsaldır.
    Bayrağımızdaki ay bağımsızlığın, yıldız da şehitlerimizin simgesidir. Bayrağımızdaki kırmızı renk eski Türk
    geleneklerine göre hâkimiyeti anlatır. Beyaz renk güç, ululuk ve adaletin yanında temizliği de ifade eder.
    Bayrağımızın resmi şekli 29 Mayıs 1936 yılında çıkarılan “Bayrak Kanunu” ile belirlenmiştir.
    İSTİKLÂL MARŞIMIZ:
    İstiklal Marşımız da bayrağımız gibi ulusal
    egemenlik sembollerindedir. İstiklal Marşı’mızın yazarı
    Mehmet Akif ERSOY’dur.
    Marşı’mız TBMM tarafından 12 Mart 1921 tarihinde kabul edilmiştir. Törenlerde söylediğimiz şekliyle 1930 yılında
    Osman Zeki ÜNGÖR
    tarafından bestelenmiştir.
    Bayrağa ve İstiklal Marşı’na saygı her Türk’ün milli görevidir.
ETİKETLER: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.

error: Content is protected !!