5.Sınıf Fen Bilimleri 5.Ünite Işığın Yayılması

1. IŞIĞIN YAYILMASI

5.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

KİTAP ÇEKİLİŞLERİNİN YAPILACAĞI GRUBUMUZA KATILMAK İÇİN TIKLAYINIZ

Güneşli bir günde Güneş’in, etrafındaki her yeri aydınlattığını görmüşünüzdür. Benzer şekilde, karanlık bir odada yakılan küçük bir mumun ışığı tüm odayı aydınlatır.

Bu olaylar bize bir ışık kaynağından çıkan ışığın her yöne doğru yayılabildiğini göstermektedir.

Bir kaynaktan yayılan ışığın aynı saydam ortamda her yönde ve doğrusal yolla yayılır.

Bir kaynaktan çıkan ışığın her bir küçük parçası düz bir çizgi boyunca yol alır. Bu çizgilere ışın denir.

Bir ışık kaynağından yayılan ışığın izlediği yolu göstermek için basit ışın çizimlerini kullanırız. Basit ışın çizimlerini yaparken çizeceğimiz ışının başlangıç noktası ışık kaynağı olmalıdır.

Kaynağından çıkan ışık gece veya gündüz olmasına bağlı kalmaksızın bir engelle karşılaşmadığı sürece her yönde doğrusal yolla yayılır.

IŞIK:  

-Işık her yönde yayılır.

-Işık bir doğru boyunca yayılır. 

-Işık ışın çizgileri ile gösterilir.

2.IŞIĞIN YANSIMASI

Durgun bir su birikintisinde, aynada ve mağaza camlarında kendi görüntümüzü görürüz. Bu durumun sebebi ışığın yansımasının bir sonucudur.

Işık kaynağından çıkan ışınların, bir yüzeye çarptığında geldiği ortama geri dönmesine, ışığın yansıması denir.

Düzgün ve parlak bir yüzey üzerine, birbirine paralel olarak gelen ışınlar yüzeye çarptıktan sonra yine birbirine paralel olarak geri yansır. Buna düzgün yansıma denir.

Saydam, parlak, az pürüzlü ve açık renkli yüzeylerde düzgün yansıma olur. Görüntüler görülebilir. Ayna, cam, durgun su gibi yüzeylerde düzgün yansıma meydana gelir. Bu yüzeylerde net bir görüntü oluşur.

Pürüzlü bir yüzeye gönderilen ışınlar ise birbirine paralel olarak değil farklı yönlere doğru yansır. Işığın bu şekilde yansımasına ise dağınık yansıma denir

Parlak olmayan (opak), mat, pürüzlü yüzeylerde dağınık yansıma olur. Görüntü net oluşmaz.

Buruşturulmuş alüminyum folyo ve dalgalı su gibi pürüzlü yüzeylere çarpan ışınlar dağınık yansımaya uğradığı için bu yüzeyler üzerinde net bir görüntü oluşmaz.

Yansıtıcı yüzeye belli bir açıyla çarpan bir ışın, yönünü değiştirerek geldiği ortama geri döner.

Gelen ışın:  Bir ışık kaynağından çıkıp, yansıtıcı yüzeye ulaşan ışına gelen ışın denir.

Yansıyan ışın : Yansıtıcı yüzeye çarptıktan sonra yönünü değiştirerek geldiği ortama geri dönen ışına ise yansıyan ışın denir.

Yüzeyin Normali : Yüzeye dik olarak çizilen çizgiye denir ve N harfi ile gösterilir.

Gelme Açısı: Gelen ışın ile yüzeyin normal arasında kalan açıdır.

Yansıma Açısı: Yansıyan ışın ile yüzeyin normal arasında kalan açıdır.

YANSIMA KANUNLARI

1.Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzey normali aynı düzlemdedir.

2.Gelme açısı, yansıma açısına daima eşittir.

3. Yansıtıcı yüzeye dik olarak gelen ışın, kendi üzerinden geri yansır.

Yansıma kanunları hem düzgün hem de dağınık  yansıma için geçerli olan kanunlardır.

IŞIĞIN MADDE İLE KARŞILAŞMASI

Çevremizdeki maddelere baktığımızda bu maddelerden bazıları ışığın tamamını geçirirken bazıları ışığın bir kısmını geçirir. Bazı maddeler ise ışığı hiç geçirmez. Evimizdeki pencere camları ışığın tamamını geçirir. Evimizin duvarları ışığı geçirmez. Tül perdelerimiz ışığı kısmen geçirir.

Işığı geçiren maddelere saydam maddeler denir. Bir cismin önüne saydam bir madde koyup baktığımızda arkasındaki cismi net olarak görebiliriz.

Pencere camı, hava, gözlük camı ve şeffaf naylon saydam maddelerdir.

Işığı kısmen geçiren maddelere yarı saydam maddeler denir. Bir cismin önüne yarı saydam bir madde koyup baktığımızda ışığın bir kısmı geçmeyeceğinden arkasındaki cismi net olarak göremeyiz.

Buzlu cam, yağlı kağıt ve tül perde yarı saydam maddelerdir.

Işığı geçirmeyen maddelere saydam olmayan (opak) maddeler denir. Opak maddeler ışığı hiç geçirmediğinden bu maddelerin arkasında ya da içinde olan cisimleri göremeyiz.

Taş, tahta, karton Kapı, duvar, kumaş ve saydam olmayan (opak) maddelerdir.

Maddelerin saydamlık özelliği değiştirilebilir: Taş, tahta, karton Kapı, duvar, kumaş ve saydam olmayan (opak) maddelerdir. Örneğin normalde saydam hâlde olan suyun derinliği artırılsa saydamlığı azalır.

Sisli ve bulutlu havalarda, hava yarı saydam hâle gelir. Aynı maddeden üretilen çok ince bir yağlı kâğıt yarı saydam iken, yağlı kâğıdın kalınlığı artırılarak opak madde hâline getirilebilir.

Pencere camları saydam olmasına rağmen camın kalınlığı artırılırsa yarı saydam özellik gösterebilir.

4.TAM GÖLGE

Işık ışınları opak bir cisme çarptığı zaman bu cismin içinden geçemez. Opak cisim, ışık ışınlarına engel olduğu için cismin arkasındaki yüzeyde karanlık bir bölge oluşur. Bu bölgeye tam gölge adı verilir.  

Işığın doğrusal yolla yayılması tam gölge olayının oluşmasına sebep olur. Tam gölgenin oluşabilmesi

için bir ışık kaynağından çıkan ışınların opak cisme ulaşması gereklidir. Bu yüzden bir cismin perde

üzerindeki gölgesini basit ışın çizimleri yaparak tespit ederiz.

Geleneksel oyunlarımızdan biri olan gölge oyunları, arkasından ışıkla aydınlatılan bir perde ve kuklalar ile oynanır. Türk kültüründe önemli bir yeri olan gölge oyunlarının en çok oynananı Hacivat ve Karagöz’dür.

Gündüz saatlerinde Güneş ışınları sayesinde etrafınızdaki canlı ve cansız varlıkların tam gölgelerinin oluştuğunu gözlemleyebilirsiniz.

Bir cismin gölgesinin boyu, ışık kaynağı ve opak cisim arasındaki uzaklığa bağlıdır.

Işık kaynağının yerini değiştirmeden cismin yerini değiştirirsek cismin gölgesinin boyu da değişir.

Işık kaynağının yerini değiştirmeden cismin yerini değiştirirsek cismin gölgesinin boyu da değişir. Cisim ışık kaynağından uzaklaştıkça gölge boyu küçülür.

Cismin yerini değiştirmeden ışık kaynağının yerini değiştirdiğimizde de gölgenin boyu değişir. Işık kaynağı cisimden uzaklaştıkça da gölgenin boyu küçülür