6.Sınıf Sosyal Bilgiler 2.Ünite Destan ve Yazıtlarda Türkler

Türklerin ilk yurdu Orta Asya (Türkistan);

Doğuda Kingan Dağları, batıda Hazar Gölü, kuzeyde Altay Dağları, güneyde ise Hindikuş ve Karanlık Dağlar ile çevrili olan bölgenin adıdır.

6.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP 1. GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

————————————————————————————–

6.SINIF TÜM DERSLERİN PAYLAŞILDIĞI WHATSAPP 2. GRUBU İÇİN TIKLAYINIZ

————————————————————————————–

KİTAP ÇEKİLİŞLERİNİN YAPILACAĞI GRUBUMUZA KATILMAK İÇİN TIKLAYINIZ

Sert karasal iklimin yaşandığı bölgenin bitki örtüsü bozkırdır. Yıl boyunca çok az yağış alan bölgede, kış mevsimi boyunca sıcaklıklar -50 derecenin altına düşmektedir.

Orta Asya’nın bu zorlu coğrafyası, Türklerin yaşam şekillerini ve kültürünü şekillendirmiştir. Karasal iklimin bitki örtüsü olan bozkır, Türklerin hayvanlarını otlatabilmesi için geniş bir imkân sunmuştur. Ancak tarıma elverişli alanların azlığı nedeniyle tarımsal faaliyetler gelişmemiştir.

Buna bağlı olarak Türkler göçebe bir yaşamı benimsemişlerdir. Keçeden yaptıkları büyük çadırlarda yaşayan Türkler; koyun, at, sığır gibi hayvanları beslemişlerdir. Hayvanlarına otlak bulabilmek için yıl içerisinde yaylak ve kışlak adı verdikleri yerlere göç etmişlerdir.

Ayrıca Orta Asya’nın bu zorlu şartları, Türklerin savaşçı ve teşkilatçı bir millet olmalarını sağlamıştır. Türkler bu özellikleri sayesinde Orta Asya’da, her biri dünya tarihinde çok önemli yere sahip olan devletler kurmuşlardır.

Bu devletlerden bazıları ;

Asya Hun Devleti, I. Köktürk Devleti, II. Köktürk Devleti ve Uygur Devleti’dir.

ORTA ASYA İLK TÜRK DEVLETLERİ

ASYA HUN DEVLETİ:

Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.

Kurucusu, Teoman’dır. Merkezleri Orhun ve Selenga Nehirleri arasındaki Ötügen’dir.

Teoman Çin üzerine seferler düzenlemiş bunun sonucunda Çinliler bu seferleri durdurmak amacıyla Çin Seddi’ni yapmışlardır.

En parlak dönem Mete Han dönemidir. (M.Ö. 209 – M.Ö. 174)

Mete Han döneminde bütün Türk kavimleri ilk kez bir bayrak altında toplanmış, Çin‘e seferler düzenleyerek Çin’i vergiye bağlamıştır.

Mete Han tarihte ilk kez orduda onluk sistemi uygulayarak ilk düzenli orduyu oluşturmuştur.

Ekonomik açıdan büyük önem taşıyan İpek Yolu kontrol altına alınmıştır.

Oğuz Kağan Destanı Hunlara aittir.

Mete Han’ın ölümünden sonra devlet zayıflayarak doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Batı Hunları Karadeniz’in kuzeyine göç ederek Kavimler Göçü’ne neden olurken Doğu Hunları Çin hâkimiyetine girdi.

KAVİMLER GÖÇÜ

Kuzey Hunlarının, Balamir yönetiminde Hazar Denizi ve Karadeniz’in kuzeyinden batıya göç edip Tuna Nehrine kadar ilerlemesi, önüne çıkan bazı kavimlerin batıya kaçıp Roma İmparatorluğuna sığındığı yer değiştirme olayına Kavimler Göçü denir.

KAVİMLER GÖÇÜNÜN SONUÇLARI:

Türk kültürü Avrupa’ya taşındı.

Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı.

İlk çağ bitti, Orta çağ başladı.

Hunlardan kaçan kavimler Avrupa’nın sosyal yapısını değiştirdiler.

Avrupa Hun Devleti kuruldu.

Feodalite rejimi (toprak hâkimiyetine dayalı devlet sistemi) kuruldu.

KÖKTÜRKLER (GÖKTÜRKLER)

Kurucusu Bumin Kağan’dır

Başkenti Ötügen’dir

Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir

Bumin Kağan ülkenin doğusunu kendisi batısını kardeşi İstemi Yabgu ile yönetmiştir

İstemi Yabgu İpek Yolu üzerinde hâkimiyet kurabilmek için önce Sasaniler‘le birleşerek Akhunlar‘ı yıkmış, sonra Bizans‘la ittifak yaparak Sasaniler‘i yenerek İpek Yolu’nu kontrol altına almışlardır

En güçlü olduğu dönem Mukan Kağan dönemidir.

Mukan Kağan döneminden sonra taht kavgaları başlamış devlet doğu – batı olmak üzere ikiye ayrılmış daha sonra da Çin hâkimiyetine girmiştir.

Çin hâkimiyetine girdikten kısa bir süre sonra İlteriş (Kutluk) Kağan öncülüğünde tekrar toparlanan Köktürkler II. Köktürk Devleti’ni kurdu.

II. Köktürk Devleti’nin en parlak olduğu dönem Bilge Kağan dönemidir.

Bilge Kağan döneminden sonra devlet zayıflamış ve 745’te Uygur, Karluk ve Basmil boyları tarafından yıkılmıştır.

Ergenekon Destanı ve Orhun Yazıtları Köktürklere aittir.

ORHUN YAZITLARI

Türk tarihi ve edebiyatının bilinen ilk yazılı eseri Orhun Yazıtları‘dır.

II. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti) döneminde dikilmiştir.

Orhun Yazıtları, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan 38 harfli Göktürk Alfabesi ile yazılmıştır.

Orhun Yazıtları, Bilge Kağan (735), Kültigin (732) ve vezir Tonyukuk (727) adına dikilmiştir.

8. yüzyılda Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır.

Yazıtlar Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) tarafından okunmuştur (1893)

Orhun Yazıtları‘nda; Göktürkler‘in yıkılma sebepleri, Çinlilerle yaptıkları savaşlar, devletin yeniden nasılkurulduğu, devlet adamlarının çabaları gibi konular anlatılır. Devlet adamlarına devlet yönetimi konusunda öğütler verir, iyi bir devlet adamının nasıl olması gerektiği konusunda bilgiler verir. Yani kendinden sonra gelen devlet adamlarına yol gösterici niteliğindedir.

Orhun Yazıtları günümüzde Moğolistan sınırları içerisindedir.

UYGURLAR

Kurucusu; Kutluk Bilge Kül Kağan’dır

Merkezi; Ordubalık (Karabalsagun)

Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir

Çinlilerden etkilenerek Maniheizm ve Budizm dinlerini benimsediler

Maniheizm dininde et yemek yasak olduğu için savaşçılık Özelliklerini kaybettiler

Kâğıt ve matbaayı Çinlilerden alarak geliştirmişlerdir

18 harften oluşan Uygur Alfabesini kullanmışlardır

Yerleşik hayata geçtikleri için mimari ve tarımda gelişmişlerdir

Göç ve Türeyiş destanları vardır

740 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır

ORTA ASYA’DAN YAPILAN GÖÇLER

Göçlerin Sebepleri:

1-Kuraklık (en önemli sebep)

2-Salgın hayvan hastalıkları

3-Komşu devletlerin baskısı (Çin, Moğol vb.)

4-Otlak, mera arayışı

5-Türk boyları arasındaki mücadeleler

6-Nüfus artışı

Göçlerin Sonuçları:

1-Yeni vatanlar bulunmuştur.

2-Birçok Türk devleti kurulmuştur.

3-Kültür etkileşimi sonucu medeniyete katkıda bulunmuşlardır.

4-Kalabalık nüfuslarla ve farklı dinlerle karşılaşan bazı Türk boyları benliklerini kaybetmişlerdir. (Macarlar, Bulgarlar gibi)

5-Gittikleri bölgelerdeki topluluklara, hayvanları evcilleştirmeyi, tarım faaliyetlerini ve madenciliği öğretmişlerdir.

ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

Devletin başında han, hakan kağan adlı hükümdarlar bulunurdu

Hükümdarlık babadan oğula geçerdi.

Hükümdarlık yetkisinin tanrı tarafından verildiğine inanılır buna Kut adı verilirdi.

Hükümdara hatun denen eşi yardımcı olurdu.

Kurultay denen mecliste devlet işleri görüşülürdü.

Gök tanrıya inanılırdı. Ölüler için yuğ törenleri yapılırdı.

Ölümden sonra yaşama inanılır kurgan adı verilen oda biçiminde mezarlar yapılarak ölüler eşyalarıyla birlikte gömülürdü.

Mezarların başına yaşarken öldürdüğü düşman kadar balbal adı verilen heykeller dikilirdi.

38 harfli Köktürk, 18 harfli Uygur alfabelerini kullanmışlardır.

Göçebe yaşamışlar, hayvancılık yapmışlardır. (Konar-göçer hayat) (Uygurlar hariç)

Şölen denen yemekli eğlenceler yapılır, kopuz denen müzik Aleti çalınır.

Hukukta sözlü töre kuralları geçerlidir. Buna hükümdar da uymak zorundaydı

KONU TARAMA TESTİ

1) İnsanlar doğup büyüdüğü yerlerden herhangi bir sebep yokken ayrılmazlar. Orta Asya’da yaşayan Türkler çeşitli dönemlerde göç etmişlerdir.

Türklerin bu göç hareketlerinde etkili olan sebeplerden  hangisi bir zorunluluktan kaynaklandığı söyle­nemez?

A) Şiddetli kuraklık

B) Otlakların yetersiz hale gelmesi

C) Hayvan hastalıklarının artması

D) Kendi kültürünü yayma düşüncesi

2) Orta Asya’da geniş bozkırlarda yaşayan biz Türkler hayvancılık ile uğraştığımız için göçebe bir hayatı tercih ettik

Aşağıdakilerden hangisi  islamiyet’ten önceki Türk Devletleri’nde göçebe hayat tarzının benimsenmesinin bir sonucu olamaz?

A) Hapis cezalarının kısa süreli olması

B) Gök Tanrı inancının olması

C) Mimari eserlerin az olması

D) Göç hareketlerinin kolaylaşması

3) Orta Asya’daki Türkler değişik zamanlarda çeşitli sebeplerden dolayı göç etmişlerdir.

Türklerin bu göç hareketlerinin sebeplerinden hangisi siyasi bir neden olarak kabul edilir?

A) Hayvan hastalıkları

B) Nufusun artrnasl ve otlaklarln daralması

C) Komşu devletlerle mücadeleler

D) Kuraklık ve iklim şartlarının değişmesi

4 )  Türklerin Orta Asya’dan göç sebeplerinden

I   Verimli bölgeleri ele geçirme isteği

II  Komşu ülkelerin baskısı,

III Doğal kaynakların yetersiz hâle gelmesi,

IV Türk boyları arasındaki mücadeleler

hangileri ekonomik bir nitelik taşımaktadır?

A) I ve II           

B) I ve III

C) II  ve IV       

D) III ve IV

5)   Orta Asya’da iklimin değişmesine bağlı olarak ekonomik zorlukların yaşanması ve boylar arasında çatışmaların olması Türklerden bir kısmının Ön Asya, Hindistan ve Avrupa’ya göç etmesine neden olmuştur. Göç eden Türkler gittikleri yerlerde büyük devletler kurmuşlar, başta madenlerin işlenmesi olmak üzere as­kerlik, devlet teşkilatı gibi konularda hakim ol­dukları yerlerdeki ulusları etkilemişlerdir.

Bu bilgilerde Türk göçleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisinden bahsedilmemiştir?

A) Göçlerin sebeplerine

B) Göçlerin sonuçlarına

C) Nerelere göçler yapıldığına

D) Göçlerin ne zaman yapıldığına

6) Türklerin Orta Asya’dan yaptığı göçlerde genelde batı, doğu ve güneye doğru gitmeleri, kuzeye yapılan göçlerin daha az olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Güçlü devletlerin bulunması

B) Çin’den uzaklaşılmak istenmesi

C) İklim koşullarının elverişsiz olması

D) Göç yollarına uzak olması

7)  M.S. 4. yüzyılda Hunların, batıya doğru hareket edip Avrupa’ya yönelmeleri Kavimler Göçü’ne neden olmuştur. Bu göçün sonucunda ise Avrupa’daki milletler birbiriyle karışmış, yeni topluluklar ortaya çıkmış, Orta Çağ’da kurulacak olan İngiltere, Fransa, İspanya gibi devletlerin temelleri atılmıştır.

Buna göre Kavimler Göçünün sonuçları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Türk siyasi tarihinin başlangıcı bu olay sayılmıştır.

B) Avrupa’da krallar güçlerini artırmıştır.

C) Avrupa’nın siyasi ve etnik yapısı değişikliğe uğramıştır.

D) Göçebe toplumlar yerleşik hayata geçmeye başlamıştır

8) Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Çin ege-menliği altına girmek istemeyen Hunlar batıya doğru göç ederek Kavimler Göçü’nü başlatmışlardır. Göç ederken Karadeniz’in kuzeyinde bulunan barbar kavimleri de yerlerinden oynatarak onların da Avrupa’ya yönelmelerine neden olmuşlardır.          

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kavimler Göçü’nün kitlesel bir yer değiştirme hareketi olduğu

B) Orta Asya’da Türk kalmadığı

C) Hun boylarının bağımsızlıklarını kaybetmek istemedikleri

D) Kavimler Göçü’nün sadece Türk göçü olmadığı

9) Kavimler göçünün sonucundaki

I.  Avrupa Hun Devleti kuruldu

II. Roma imparatorluğu ikiye ayrıldı

III.İlk Çağ kapandı ortaçağ başladı

IV.Avrupa’nın etnik yapısı değişti

Sonuçlardan hangisi yada hangileri Avrupadaki Siyasi Haritanın değiştiğinin bir göstergedir?

A) I ve II           

B) I ve III

C) II  ve IV       

D) III ve IV

10) Asya Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin hakimiyetine girmek istemeyen Kuzey Hunları, Balamir komutasında batıya göç ede­rek Kavimler Göçü’ne neden olmuşlardır

Türklerin bu göç hareketlerine girişmesi aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtı olarak gösterilebilir?

A) Türkler bağımsız yaşama arzusu içindedir

B) Orta Asya’da iklimin kuraklaşmıştır

C) Türkler çadırlarda yaşamaktadırlar

D) Roma imparatorluğu ikiye ayrılmıştır

11) Türkler zaman içerisinde Orta Asya’dan başka bölgelere göç etmişler ve göç ederken boy yapılarını ve teşkilatlarını bozmamaya özen göstermişlerdir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin oluşumunu kolaylaştırmıştır?

A) Yerleşik hayata geçişi

B) Farklı din ve inanışların benimsenmesini

C) Çevre uygarlıklardan her alanda etkilenmeyi

D) Gittikleri yerlerde yeni devletler kurmalarını

12) Ana yurtlarını siyasi ve ekonomik nedenlerle terk etmek zorunda kalan Türkler göç ettikleri bölgelerde yaşayan topluluklara ekip-biçmeyi, hayvanları evcilleştirmeyi ve madenleri işlemeyi öğrettiler.

Bu bilgiler dikkate alındığında Türklere ilişkin;

I.  Diğer toplumların yaşam biçimini değiştirdikleri

II. Göç ettikleri bölgelerde zorluk çektikleri

III.Daha ileri bir uygarlığın temsilcisi oldukları

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I                 

B) Yalnız II

C) II ve III                  

D) I ve III                    

Cevap Anahtarı İçin Tıklayınız